capoeira

• kapuera diye okunur. brezilyalı köleler tarafından türetilmiştir. efendileri kendilerini savunmak için kavga ettiklerini anlayıp kavga etmeyi yasaklamış. onlar da görüntüsü dansa benzeyen bu şeyi geliştirmişler.
• brezilya da kolelerin elleri zincirli iken kendilerini savunmak icin gelistirdikleri tekmeye ve akrobasiye dayali dovus stili. yasaklanmasindan sonra muzik esliginde yapilarak dans diye yutturulmustur.
  
  dovusun hizini berimbau adli yoresel ensturman belirler.
  
  (bkz: only the strong)
  (bkz: mark dacascos)
  
  ek^*: capoerista veya capoeristas, capoeira yapan kişinin ilk batizado 'dan sonra kazandığı ünvandır. capoera yapan anlamina gelir.
• (bkz: kapoera)
• müzisyenlerin oluşturduğu bir yarım ay önünde sahnelenir. bu müzisyenlerin çoğu da dansçıların kendileridir zaten. sırası gelen dansçılar genelde doğaçlama olarak eşleşirler ve karşılıklı dans ederler. iki güçlü dansçının dansları rekabet, çekişme, takılma ve alay içerir. deneyimli birisi daha acemi birisiyle eşlesirse bu öğretici bir dansa dönüşür. dansçılar arasında herhangi bir temas yoktur. birbirlerinin hareketlerini önceden tahmin ederek ve ne yapacaklarını biraz da belli ederek başarırlar bunu; çünkü çoğu zaman hareketlerinde çok yakındırlar. akrobatik bir danstır. tek elle amuda kalkan insanlar izleyebilirsiniz.
• portekizliler 16. yy'in baslarinda brezilya'da portekizlilerin kol gücüne ihtiyaç duydugunda bölgenin yerlileri olan tupi kizilderililerini kölelestirmeye çalisir. kizilderililer ise isçi-çifti degil, avci oldugundan, bu yeni yasam sartlarina ayak uyduramaz ve bir süre sonra yüzbinlercesi çesitli nedenlerle ölür. kilise kizilderililerin kölelestirilmesini bu nedenden dolayi yasaklar ve portekizliler açık kalan emek boslugunu 1538 yilindan baslayarak afrika'dan milyonlarca siyah köle getirmekle doldurur. getirilen kölelerin çogu, çok kötü sartlar altinda brezilya'nin salvador da bahia bölgesindeki seker pancari üretim sahalarinda çalistirilir.
  
  kaçmaya çalisan köleler çok büyük cezalara çarptirilirken, yakalanmadan kaçabilen köleler yaşamlarini ormanlarda sürdürür ve kurduklari köylere 'quilombos' ('özgür topluluklar') adini verirler. ilk kez 16. yy'in sonlarinda, palmares'in ormanlarinda (bugünkü alagoas) görülen bu topluluklarin sayisi sürekli artmistir.
  günümüzdeki capoeira sarkilarinda, 1610 – 1697 yillari arasinda portekizlilere karsi direnisin, özgürlügün ve köle ayaklanmasinin sembolü olan 'zumbi dos palmarès' adinda bir quilombo sefi hâlâ sikça anilir.
  18. yy'in ilk yillarinda bahia'da çesitli köle ayaklanmalari baslar. bunlarin en büyügü 'malés ayaklanmasi'dir. bu dönem bahia'yi terkedip baska bölgelere tasinan binlerce kölenin yaninda, 'escravos de ganho' denilen ve efendileri hesabina çalisan 'yari özgür' kölelerin de görüldügü dönemlerdir.
  ilk capoeira tanikligi, ülkeyi gezmek için gelen yabancinin gezi notlarinda görülür. johann moritz rugendas isimli alman ressamin 1830 tarihli 'pazar yerinde dans eden siyahlar' tablosu, capoeira'nin en eski resimlenmesi olarak kabul edilir.
  
  13 mayis 1888'de brezilya'da köleligin kalkmasindan sonra isyancilarin vazgeçilmez silahi capoeira da yasaklanir. capoeira'ya karsi saldirilariyla ünlü olan 'major nunes vidigal', afro-brezilya kültürünü tamamen yok etmeye çalissa da basarili olamaz. tüm engellemelere ragmen, siyah kültürün bir ögesi olan capoeira hayatta kalmayi basarir. siyah kölelerin portekizlilerin atesli silahlarina karsi kullandiklari en büyük silahlari capoeira'dir çünkü. bu kültürü yok etmek için yeni kurulmus olan cumhuriyet herseyi dener.
  rio de janeiro'da devlet gizli bir sekilde 'guarda negra'yi kurar. sadece capoeirista (capoeira yapan) ve denizcilerden olusan bu 'gizli siyah polis', hükümet tarafindan seçim döneminde baski aleti olarak kullanilir. ajan capoeiristalari hirsiz ve soyguncularin arasina salar, capoeira yaparken yakalatip brezilya birlesik devletler cumhuriyeti tarafindan onaylanan ve capoeira'yi yasaklayan 1890 tarihli yasa çerçevesinde cezalandirir. sürgün ve idam en basta gelen cezalar arasinda bulunur. capoeira böylelikle dogrudan yasadisi ve asilikle özdeslestirilip yavas yavas yeraltina sürülür.
  
  1891 geçici hükümet döneminde bakan olan rui barbosa kölelige iliskin bütün kanitlari yok etme emri verip, böylece brezilya'daki siyah kültürü hakkinda bilgi ve arastirmalari sinirlar. ilk siyah brezilyali tarihçi manuel raimundo querino, 1916 yilinda paraguay savasi (1864-1870) hakkinda, savasa çagrilanlarin önce capoeiristalarin oldugunu, bazilarinin gönüllü fakat çogunun zorla gönderildigini, savas esnasinda edindikleri basarilari ele almistir.
  
  paraguay'in güneydogusunda brezilya ile sinir olusturan paranà nehri, birçok capoeira sarkilarinda yer alir. en ünlüsü :
  
  vou dizer minha mulher, paranà
  capoeira me venceu, paranà
  coro: paranà ê, paranà ê, paranà
  ela quis bater pè firme, paranà
  isso não aconteceu, paranà
  coro: paranà ê, paranà ê, paranà
  vou mimbora pra bahia, paranà
  eu aqui não fico não, paranà
  coro: paranà ê, paranà ê, paranà
  se não for essa semana, paranà
  e' a semana que vem, paranà
  coro: paranà ê, paranà ê, paranà
  se aqui não sou querido,paranà
  na minha terra, eu sou, paranà
  
  (serbest çeviri)
  sevgilime diyecegim ki, paranà
  capoeira'ya yenildim, paranà
  koro : paranà ah, paranà ah, paranà
  ayagini yere vurmak istedi, paranà
  ama bunu yapamadi, paranà
  koro : paranà ah, paranà ah, paranà
  kaçip gidecegim bahia'ya, paranà
  burada kalamam artik, paranà
  koro : paranà ah, paranà ah, paranà
  bu hafta degilse, paranà
  haftaya giderim, paranà
  koro : paranà ah, paranà ah, paranà
  burada sevilmiyorsam, paranà
  topragimda sevilirim, paranà...
  
  20. yy'in baslarinda, süren baskilara ragmen, bahia'da meydanlarda ve dinsel törenlerde capoeiristalar bulusup, samba ve batuque ile birikte kültürlerinin büyük bir bölümünü kapsayan ve bir tür 'müzikli ayaklanma' olan bu aktiviteyi devam ettirir.
  
  diger yandan rio'da da capoeira yavas yavas degisip, hirsiz ve saldirganlardan ring'lere tasinir.
  manuel dos reis machado 'mestre bimba', seri seklinde hareketler içeren ve siki etik kurallar üzerine kurulu bir capoeira gelistirir. yillar sonra ilk kez 1937'de bimba resmi olarak ilk 'capoeira regional' akademisini açma izni alir.
  ayni yil, afro-brezilya kongresi yapilir ve capoeira hakkinda çesitli kitaplar yazilir.
  
  1948'den itibaren mestre bimba'nin ögrencileri brezilya'nin dört bir yanina capoeira regional'i tanitim ve ögretim için seyahat eder.
  50'li yillarda turizmin gelismesiyle birlikte 'siyah kimlik' kente kültürel bir biçimde asimile olur. polis çesitli dini gösterilere (candomblé, afoxé vb) göz yumar ve gittikçe ritüeller birer show, gösteri haline dönüsür. 1953'de capoeira ilk kez televizyonda gösterilir ve birçok filmde görülür.
  jorge amado, dünyada en çok okunan brezilyali yazar, 'o jogo da capoeira' (1955) ve 'bahia de todos santos' (1961) romanlarinda capoeira ve 'siyah kimlik' kültürüne olan sevgisini kaleme alir ve yillarca maddi olarak capoeira akademilerine katkida bulunur.
  
  isçi sinifinda hizla yayginlasan capoeira, 70'li yillarda çesitli yeni gruplarin olusmasi, akrobasilerin eklenmesi, beyaz çevrelere; amerika ve avrupa'ya da sıçramasiyla gelisir ve 1972'de brezilya egitim ve kültür bakanligi tarafindan ulusal spor olarak kabul edilir.
  'siyah kimlik ve afrika' kültürü tekrar gündeme gelir. 1978'de 'movimento negro unificado' (birlesik siyah hareketi) resmi olarak 20 kasim olan zumbi'nin ölüm tarihini ulusal 'siyah bilinç' günü ilan eder.
  
  1990'lardan itibaren capoeira tüm dünyaya yayilir. bugün farkli ekollere ragmen yogun olarak regional ve angola tarzlari benimsenmektedir.
• (bkz: banana way)
• ritmik, enerji dolu bir spor.
  
  türkiye'nin çeşitli illerindeki okulları için : http://www.capoeira.org.tr/
  
  mestre dende, oficina da capoeira olan grubun başındayken, şubat 2007'de mundo capoiera grubunu kurmuş. bu verdiğim link, zamanında -oficina iken- benim de dahil olduğum mundo capoeira grubuna ait kursları göstermektedir.
• (bkz: caipirinha)
• (bkz: tekken)
  (bkz: eddy gordo)
  (bkz: christie)
• tekken 3 ve daha sonraki serilerdeki karakterlerden eddy gordo' nun kullandığı dövüş tekniği.