gezegen

• müthiş bir karşılık olarak değerlendirebilirim "gezegen"i, kim türkçede böyle bir kelime yaratmışsa kutlamak gerek. yunancada planetes asteres (http://farm4.static.flickr.com/…67_0039f6f9dc_o.jpg), latincede stellae errantes veya planetae, "gezegenler" manasındadır. "gezegen"den "gezen yıldız", "gezici" anlamlarını çıkarmalıyız; zira özellikle de latincedeki "stellae errantes" tabiri açıktır: stella, -ae: yıldız, errans, -ntis: gezici, gezen ("başı boş dolaşmak, gezmek" manalarındaki "erro,-are" fiilinin praesens participium'u, yani türkçedeki haliyle sıfat fiili) birleşince "gezen yıldız" oluyor.
  
  ptolemaios'un dünya merkezli evren anlayışı yerine güneş merkezli evren anlayışını getirerek bilim tarihi'nde bir kırılmaya yol açan copernicus'un, de revolutionibus orbium coelestium'unda (i.4) gezegenlerin isimlendirilmesine ve gökteki (tabi bize göre gök!) durumuna dair şöyle denir:
  
  "...sunt tamen in multiplici differentia: primum, quod non in eisdem polis, quibus primus ille motus obvolvuntur, per obliquitatem signiferi currentes. deinde, quod in suo ipso circuitu, non videntur aequaliter ferri, nam sol et luna, modo tardi, modo velociores cursu deprehenduntur. caeteras autem quinque errantes stellas, quandoque etiam repedare et hinc inde stationes facere cernimus. et cum sol suo semper et directo itinere proficiscatur, illi variis modis errant, modo in austrum, modo in septentrionem evagantes, unde planetae dicti sunt."
  
  "...birçok farklılık da söz konusudur: birincisi, bu devinimlere ait olan, günlük devinimin ekseni değil, onunla arasında belli bir eğim bulunan burçlar kuşağının eksenidir. ikincisi, akışlarında kimi zaman yavaş, kimi zaman da hızlı olarak gözlemlendikleri için, güneş ve ay’ın, yörüngelerinde tekdüze hareket ettikleri görülmez. diğer beş gezegenin ise kimi zaman geri gittiğini hatta bazen hareketsiz, öylece durduğunu bile görüyoruz. güneş her daim kendi yörüngesinde ilerlerken, gezegenler bazen kuzeye, bazen güneye saparak farklı yollarda gezinip dururlar; zaten bu yüzden adları da 'gezegenler'dir."
  (http://upload.wikimedia.org/…um_coelestium.djvu.jpg)
  
  thomas s. kuhn'un müthiş eseri "the copernican revolution, planetary astronomy in the development of western thought" 'taki açıklama ise şöyledir: "...bu terim (gezegen) copernicus'un yaşadığı çağın sonrasına kadar yıldızlar arasında yol alan ya da 'gezinen' gökcisimlerini, konumları göreli olarak sabit olan yıldızlardan ayırt etmek için kullanıldı." (kopernik devrimi, batı düşüncesinin gelişiminde gezegen astronomisi, imge kitabevi, 2007)