endüstri mühendisliği

• şimdi burada genel çerçevesi çizilmiş iki karşıt argüman var. bu iki argümanın ayaklarının ne oranda yere bastığına yazının devamında değineceğim.
  birincisi: endüstri mühendisi olmadan hiçbir şey olmaz, o her şeydir, en süper mühendisliktir. sistem yaklaşımı ile multidisipliner çözüm üretir.
  ikincisi: endüstri mühendisliği mühendislik dahi değildir, işletmecinin yandan yemişi. makine mühendisi onun yaptıklarının fazlasını bile yapar, işsiz kalmaya mahkum vs.
  
  asıl mevzuya şu sözle giriş yapmak istiyorum:
  "bir şeyi yüceltmek için diğerini itin götüne sokmaya gerek yoktur."
  üniversiteden her mezun olanın üniversite mezunu asgari yetkinlik ve yeterliliklerini (okuduğunu anlayabilen, beklenen sosyal duyarlılık, topluma öncü olabilme, katma değerli bilgi ve ürün üretebilme, faydalı bir iş yapabilme vb.) kazanmadığı gibi mühendislik fakültesinden her mezun olanın da mühendis olmadığını kavrayarak başlayalım. buraya kadar kavradıysanız işimiz kolay. hadi bakalım.
  bu satırları okuyan kişi ya üniversite mezunu ya üniversite okuyan ya da üniversiteye hazırlanırken ilgi duyduğu alanla ilgili araştırma yapan birisi olabilir. ekşi sözlüğü referans alarak buradaki yazılanlardan faydalanmaya çalışan herhangi bir insan kötü etkilenebilir veya sözünüzün ardındaki ironiyi anlayamayabilir. daha kötüsü kötülediğiniz bir meslekten çok istemesine rağmen vazgeçebilir ya da tam tersi ilgi duymadığı halde siz yağlayıp balladığınız için gereksiz yere ilgi duymaya başlayabilir. yani sizlerin buraya yazdığı bir cümle birilerinin hayatına dokunabilir. geyik muhabbetin haricinde gerçekten kendi gördüklerinizi ve tecrübelerinizi anlatmanız bilim ve eğitim etiketi almış bu başlıkta daha yapıcı olacaktır.
  
  endüstri mühendisliği felsefesine, çıkış noktasına veya endüstrinin kelime kökenine daha önce defalarca değinilmiştir. zahmet edip wikipedia'da okuyan birisi dahi kolaylıkla anlayabilir. bir disiplinin devamlılığını sürdürebilmesi için sağlam temeller üzerine inşa edilmesi gerekir, diğer türlü yaşam ömrü kısa olur. zaman ilerledikçe disiplini taşıyan sac ayaklarının birbirleriyle entegre olarak yeni disiplinler yaratması beklenir. tutarlılık ve devamlılık esaslı olan disiplin, ancak ve ancak bu şekilde inandırıcı olur.
  türkiye'de, bir mesleğin iş hayatına girişi üzerinden en az yarım asır geçip de halen "ne iş yaptığı belli olmayan meslek" diye tanımlamak, öncelikle okuduğunu anlama noktasında problemli olduğumuzu gösterir. bu işin eğitim sürecinin başlaması, üniversitelerde anabilim dallarında uzmanlık (doktora) eğitiminin verilmesi dahi, biz çok okumuşlar için yeterli değil. nedense kendimize ait bir şeyi yüceltmek için diğerini yerin dibine sokuyoruz. görev bilincimiz bu kadar, vizyonumuz bu ne yaparsın üstad. yani argümanlardan ikincisinin ayakları yere basmıyor, sandalyede bir ile bir geri sallanıyor.
  
  bizlerin mesleki değerlere saygılı insanlar olarak, her işi ehline vermeli fikrini benimseyen beşerler olarak sanayide "benim ustam işini bilir, mühendise lüzum yok" kafasındaki aile şirketi yönetenlerden farkımızın olması gerekiyor. olması gerekiyor ki tedarikçimizi, üretim stratejimizi seçerken, ekonomik sipariş miktarımızı, stok miktarımızı belirlerken ekonomik verileri de göz önünde bulundurabilelim. iş etüdü ile standart zamanları belirlerken çalışanlarımızın maruz kaldıkları iş yerinin ergonomik koşullarını hesaba katalım. 5s & 6 sigma uygularken çalışanlarımızı iş güvenliği ve hukuku konusunda bilgilendirelim. evet, görüyoruz ki bir değil birden fazla alanda bütünleşik çalışmak gerekiyor. birine gereken önemi verirken diğerini yoksun bırakmamak gerekiyor.
  eğer ortada uzmanlık gerektirecek bir iş varsa bunun eğitimini almış biri tarafında icra edilmesi gerekir. eğer bir iş analizi yaparak iş geliştirirsen ve 'bunu, ben bu kişi/meslek erbabı olmadan da çözebiliyorum böyle' diyebiliyorsan eyvallah.
  
  bir mesleğin gerekli olması, o diplomayı alan her kişinin de gerekli/kullanışlı biri olmasını zorunlu kılmıyor. o yüzden endüstri mühendisi olarak kendinizi yüceltmeye çalışmadan yetkinliklerinizi gözden geçirin. işinde çözüm üretemiyorsan, her el attığın elinde patlıyorsa kusura bakma ama senin kendini gözden geçirmen gerekiyor. burada da argümanlardan birincisinin ayaklarının yere nasıl basamayacağından bahsetmiş olduk.
  
  uzun lafın kısası, burada birbirimizi görmesek de kelimelerimize dokunuyoruz. o kelimeler bizim hayatımıza yön verecek gemilerin okyanustaki yönünü tayin eden rüzgara benziyor. alabora olmamak için ya önünü almalıyız ya da doğru yöne tayin etmeliyiz. yazdığımız veya konuştuğumuz her şeyin sorumluluğunu taşıyarak hayata devam ettiğimizi hatırlatmak istedim. endüstri varsın mühendislik olmasın ya da varsın mühendisliklerin babası olsun.
• yüksek lisans ve/veya doktora programına ve/veya yeterlik sınavına başvuracak/hazırlanacak/girecek adaylara aşağıdaki alanlarda yazılı/sözlü sorular yöneltilebilecek mühendislik alanı. toparladım ve amme hizmeti olarak sunmak istedim:
  
  * çizelgeleme ile sıralama arasında fark var mı? sıralama niçin önemli? niçin kullanıyoruz? makespan nedir?
  * çizelgeleme probleminin modelini biliyor musun?
  * np-hard np-complete nedir? çizelgeleme probleminde neler deterministik neler stokastik olabilir? sistem nasıl öğrenir?
  * rassal değişken nedir?
  * bir optimizasyon probleminin bileşenlerini yazıp açıklayınız. bunlardan hangisi stokastiktir?
  * dış kaynak kullanımında yeni trendler nelerdir?
  * bernoulli dağılımı ile binom dağılımı arasındaki farklar nelerdir? nerelerde kullanılır? binom dağılımında normale nasıl yakınsar? kesikli dağılımdan sürekliye geçerken ne yapmalıyız? neden geçiyoruz?
  * montaj hattı dengeleme, 2, 3 problemini anlatınız. çözülebilmesi için ne gibi bilgilere ihtiyacımız var? neden önemli? montaj hattının dengeli olmaması ne demek?
  * çevrim süresi nasıl hesaplanır? ne gibi varsayımları var? en önemli varsayım nedir?
  * çizelgeleme probleminin çözümünde simülasyon ve meta-sezgiseli nasıl birleştirebiliriz? bunun ne gibi dezavantajı olabilir?
  * çapraz sevkiyat nedir? türleri nedir?
  * iki değişken arasındaki doğrusal ilişki olması nedir, ne anlama gelir? niye doğrusal problemlerle ilgilenmekteyiz?
  * matrislerle simpleks arasındaki ilişki nedir?
  * değişim mühendisliği-kaizen nedir,farkı?
  * erp-mrp2 farkı?
  * simpleks, dual aylak değişken nedir ne durumlarda kullanılır?
  * merkezi limit teoremi (normal dağılım, z, t, ki-kare testi) nedir, ne zaman kullanılır? sürekli ve kesikli dağılımlar nelerdir?
  * stokastik süreçler, deterministik süreç nedir, örnekleyiniz?
  * parametre ve istatistik arasındaki farkı tanımlayarak anlatınız.
  * cpm, pert nedi, farkları nelerdir?
  * simülasyon nedir, nerelerde kullanılır, neden gerek duyulur?
  * rassal sayı üretme tekniklerini örnekleriyle açıklar mısın?
  * stratejik planlama nedir?
  * tky, iso:9001-2008 kavramları nelerdir?
  * toplu üretim planlama ile ana üretim çizelgesi-erp benzerliği nelerdir?
  * tam zamanında üretim felsefesi hangi kavramlar üzerinde durur, neyi amaçlar?
  * grup teknolojisi nedir?
  * duyarlılık analizi neden yapılır, nasıl yapılır?
  
  sonradan editler ve eklerim...
  
  ekleme1:
  * işler, işlem süreleri ve teslim zamanları verilen bir grup işi fcfs, spt, lpt, edd kurallarını uygulayarak sıralayınız. ortalama tamamlanma zamanları, kullanım oranları, ortalama iş gecikmelerini hesaplayarak kıyaslayınız.
  * verilen bir karar verme problemindeki alternatifleri ahp, topsis yöntemlerini kullanarak çözünüz.
  * monte carlo simülasyonu geliştirilmesinin temel aşamalarını kısaca açıklayınız.
  * rassal değişken kavramının simülasyon ilişkisini kurarak açıklayınız.
  * kesikli olay simülasyon modellerinde yaygın olarak kullanılan performans ölçütlerinden birkaç tane yazınız.
  * tedarik zinciri yönetiminde kullanılan dağıtım ağı tasarım tiplerinin (6 adet) adlarını yazıp temel özelliklerini çizerek anlatınız.
  
  ekleme2:
  * metaheuristic yöntemler nelerdir? genetik algoritma 1, 2, 3, 4, 5, diferansiyel gelişim algoritması, big bang big crunch algorithm, armoni arama algoritması, cuckoo search algorithm, variable neighborhood search, large neighborhood search
  ant colony optimization
  local search
  non-dominated sorting genetic algorithm nedir açıklayın.
  * matheuristic nedir ve nasıl çalışır?
  
  ekleme3:
  * ana üretim çizelgesi ile toplu üretim planı arasındaki farklar nelerdir? üretim planlamada işletme içi önemli kavramlar!
  * mrp nedir? neye göre oluşturulur?
  * dal-sınır algoritması exact çözüm sunar mı? mantığı neye dayanır?
  * replikasyon sayısı nasıl hesaplanır?
  * iterasyon nedir?
  * veri zarflama analizi ve stochastic frontier analysis ne demektir?
  * aksiyomatik tasarım nedir?
  
  ekleme4:
  * sürekli veriler neden ve nasıl kesikli hale getirilir?
  * exploration ve exploitation arasındaki fark nedir? nasıl uygulanır?
  * stokastik optimizasyon algoritmaları nelerdir? kombinatoryal optimizasyon problemleri ile nasıl bir ilişkisi vardır? gradient descent nedir?
  * lineer bağımlılık nedir? kanonik modellerdeki serbest değişkenin gösteriminde kullanılan değerlerin en az bir tanesinin 0 olmasıyla ilişkisi nedir?
  * değer akışı haritalandırma neden önemlidir?
  * kapasite planlama nedir? kaba kapasite planlamayla ilişkisi nedir?
  * parametre optimizasyonu nedir?
  * pseudo code nedir?
  
  ekleme5:
  * p-medyan problemi nedir?
  * ayrık model nedir? kombinatoryal optimizasyon problemleri sürekli midir ayrık mıdır?
  * sürdürülebilirlik nedir?
  * taguçi yöntemi ve faktöryel deney tasarımı nedir? neyi amaçlarız. her faktör için sadece bir değer varsa hangi tablo değeri hesaplanamaz, niçin?
  * itme ve çekme sistemlerinde kullanılan stok kontrol stratejileri nelerdir? farkları nedir?
  * buffer allocation problem (tampon stok dağılımı problemi) nedir?
  * mrp bağımlı mı bağımsız stok kontrol yöntemi uygular?
  * simülasyonun hangi aşamalarında istatistiki analizler kullanırız?
  * pareto optimal nedir, nerede ne amaçla kullanılır?
  * örneklem büyüklüğü nasıl belirlenir?
  * location problem ve allocation problem arasındaki fark nedir?
  * yeşil tedarik zinciri ile tersine lojistik farkı nedir? closed up supply chain nedir? ürün yapısı nasıldır?
  * tesis yer seçimi problemini tasarla, kısıtlar amaç fonksiyonu bize neyi anlatır?
  * hipotezlerde hata tipleri nelerdir? açıkla!
  * büyük m yöntemi nedir, simplekste nasıl kullanırız? karşılaşılan özel durumlar nelerdir? çözümsüzlük durumunu ve diğer durumları simpleks algoritmasında büyük m yöntemine ve iki evreli simplex algoritması yöntemine göre çözerken nasıl anlarız?
  * ahp-anp farkı? bunlar kriterlere bağımlı mıdır, bağımsız mıdır?
  * warm up periyod nedir? nasıl ve niçin uygulanır?
  * metaheuristic yöntemlerin hafızalı ve hafızasız olanlarına örnek vererek, tek çözüm mü yoksa çoklu çözüm mü üzerinden ilerlediğini kullanılan parametrelerle birlikte açıklayınız. kullanılan parametrelerin exploration-exploitation kavramlarıyla ilişkilendirerek anlatınız?
  * m talep merkezi n arz merkezi olan bir atama probleminin optimum çözümünde neden hep m+n-1 tane atama olur?
  * aylaklığın tamamlayan özelliğini ulaştırma problemi modellerinde nasıl kullanıldığını açıklayarak dual ve primal modellerini yazarak ispatlayınız!
  * anova tablosundaki p değerinin 0.05'ten küçük olması ne anlama gelmektedir? diğer taraftan mesela 0,052 gibi bir değer bulmuş isek h0 ve h1 hipotezleri için ne düşünülür?
  * simülasyon modellerinde çıktı analizi yaparken sık kullanılan performans ölçüleri nelerdir? formülleyerek anlatınız!
  * dal-sınır algoritması exact çözüm sunar mı, ayrıca sınıfı nedir?
  * oyun teorisi nedir? nasıl örnekleyebilirsiniz?
  * endüstri 4.0 nedir, makine öğrenmesi nedir?
  * risk değerlendirmesi (fmea) ve hata ağacı analizi nedir?
  * güvenilirlik nedir ve nasıl formüle edilir?
  * hedef programlama ile tek amaçlı doğrusal programlama arasındaki fark nedir?
  * sırt çantası problemi nedir?
  * littles law ve work in process kavramlarını açıklar mısınız?
  * pareto analizi nedir? stok kontrol ile ne gibi bir ilişkisi vardır?
  * atlama taşı yönteminin özelliği nedir? nasıl uygulanır?
  * yapısal sezgisel-tur kurucu sezgisel-metaheuristic farkı nedir?
  * decomposition method ^* nedir?
  * cpu time nedir?
  * ortogonal matris nedir?
  *
  
  ekleme6:
  * mühendis nedir? endüstri mühendisi mühendisliğin neresindedir?
  * doktora yapmak senin için ne anlam ifade ediyor? akademi hakkındaki gözlemlerin neler?
  * iyi bir makale yazmanın aşamaları nasıl olmalıdır?
  * tasarım problemi ile kontrol problemini temel performans ölçütleri açısından kıyaslayın.
  * big-o notation nedir? hesaplama karmaşıklığı ile birlikte değerlendirin.