• 1800lü yıllarda yaşadığı tahmin edilen dengbej.sürmeli memed paşa isimli bir osmanlı/kürt beyinin dengbejliğini yapmış,paşa'nın seferlerini uzak diyarlardaki maceralarını kaydetmiştir.kendisi dengbejlerin "piri" olarak bilinir ve yaşar kemal evdal hakkında "evdale zeynike kürtlerin homeros'udur" ibaresini kullanmıştır.(bkz: dengbej) (bkz: mehmed uzun)
  • elveda zeynerka sarhos biri tarafindan soylenmis
  • http://www.firatnews.com/…p?rupel=nuce&nuceid=32639
  • http://www.youtube.com/watch?v=gl2uzablxk4
  • hayatla dalga geçen bir adam olduğu söylenir.
    hani şu herşeyle dalga geçen adam. babasız büyüyen, annesinden isim alan bir adam. zeyne annedir.
    dengbej kültürünün ve sözlü kültürün temel taşıdır belki.
    yol kenarında kundakta bulduğu, büyüttüğü temo'nun babasıdır hep kendi söylediği gibi.
    'körlük zordur, yaşlanmak zordur, bazen böyle bir hayata katlanmaktan ölüm yeğlenir' kendi deyişidir.
    bu olmasa da buna yakın bir söz söylemiştir.
    ölürken başında imam da istemez oğlundan. hem kör yaşamış, dünyadan vazgeçmiş bir adamın ne günahı olabilir ki.
    vardır kandırmasın bizi.
    gule'ye çektirdiklerinin hesabını elbette sorarlar.
  • evdale zeynıke 1800 yılların başında ağrının tutak ilçesinin cemalverdi köyünde dünyaya gelmiştir. babasının ismi mustafa, dedesi hasan, babasının dedesi, süleyman, annesinin ismi ise zeyné’dir.
    113 yıl yaşayan evdal daha 3 yaşında iken babasını kaybetmiş ve annesi tarafından büyütülmüştür. bu yüzden evdale zeynıké (yani zeynenin oğlu ) olarak tanınmıştır. yaşar kemal tarafından kürtlerin homerosu olarak sıfatlandırılmıştır. yaşar kemal’ın benim fikir babam dediği evdal 30 yaşına kadar çiftçilik ve reçberlikle uğraştığı için bir kılam dahi okumadığı anlatılır. otuz yaşında gördüğü bir rüyanın yorumundan sonra hastalanmış aylarca yataktan çıkmamıştır. iyileşme sürecinde yatakta söylediği melodiler o güne dek duyulmamış bir makamın müjdecisi olduğunu insanlar daha sonra anlamaya başladılar.” ve o günden sonra serhad dengbéjleri onun ekolünü günümüze taşıdılar.
    evdal’ın dizelerinde aşkın yakıcı özellikleri ile birlikte, hicvedici özelliklerini de bir arada görmek mümkündür. erzurum’a öküz arabasıyla ticarete gittiği dönemlerde misafir kaldıkları evin genç kızının, boyu ile alay etmesine içerlenmiş,(evdalın boyu oldukça kısadır)akşam köyde yapılan düğüne türküleri ile katılmış, govendin başını çeken kızın kolunda oynayarak tuttuğu elin parmaklarını “xwin nav neynık a da dı nıquti” dedirtecek kadar sıkıp bir nevi intikam almıştır. ardından “de tu here. bıra her kes xéré jı bazara xwe bı bine.”demekle, kinci bir özelliği olduğunu da ortaya koymuştur.
    evdal kendini klamlarında şöyle tanımlar: “kuvi nin süvarisi, temonun babası”. (temo,abdal ın oğludur.onu bir göç esnasında yol kenarında bir kundağın içinde bulurlar.abdal onu diğer çocuklarından ayırmadığını göstermek için ‘temonun babası’ ifadesini kullanır. )
    ermeni asıllı gulé ile evli olan ve yaşlandığında gözleri kör olan evdal,,kör gözlerle kanadı kırık bir turnaya kış boyunca bakar.bunu uzun uzadıya stranlarında anlatır.ve bir gün mucize gerçekleşir. evdal’ın gözleri turnanın kanadı iyileşir.
    şahé dengbéja diye anılan evdal, eleşkirt beyi sürmeli mehmet paşa’ya dengbéjlik yapmış ve onunla birlikte kozan’,avşar’larını sürme görevinde yer almıştır surmeli memed pasa, dogubayazit ‘taki sarayin sahibi unlu ishak pasa ‘nin torunudur. 1865 yilinda osmanli yonetimi adana yoresindeki kozanoglu isyanini bastirmak üzere büyük bir askeri güc gönderirken, sürmeli memed paşa’dan da destek istemiş. paşa 400 suvarisiyle kozan üzerine giderken evdal’i da beraberinde götürmüş. isyanin basırılmasından sonra 50 binden fazla türkmen yerlerinden sürülmüs ve pek çoğu kılıçtan geçirilmis.
    savaşın hemen ardından kolera hastalığı çıkmış. osmanlı ordusu’nun cok sayıdaki askeriyle birlikte memed paşa’nın 300’den fazla suvarisi de olmus. yani hem yenen, hem de yenilen tarafta büyük trajedi yasanmıs. orada birbirlerinden habersiz olarak karşılaşan büyük kürt ozanı evdal ile ünlü türk ozanı dadaloğlu, bu trajik olayı destanlaştımısladır.
    aradan bunca zaman gecmis olmasina ragmen, evdale zeynike’nin kozan destani (wey xozane) bugun halk arasinda hala canliligini koruyor. padişahtan gelen ferman üzerine kozan a doğru adamları ile gitmeden önce istabuldan kendilerine dersim bölgesinden geçmemeleri bu bölgedeki insanların yabani olduğu söylenir. ama bu uyarıya aldırmayan sürmeli paşa dersimden geçer. dersime girdiklerinde insanların aksine çok misafirperver olduğu ve bölgenin güzelliği herkesi şaşırtır. evdale zeynike bu manzaradan sonra dersim eserini söyler.
    wey xozane ise bir yaradır zeynike de kanayan kozan isyanı sonrası sürmeli mehmet a paşa ve adamlarıda çoğu havaya dayanamayıp hastalanırlar. sıcak ve sıtma derken birçoğu kırılır. sürmeli mehmet ali paşa da kozan da ölür. sürmeli mehmet ali paşanın bir ejderhanın sokması sonucu öldüğü anlatıldığı sıtmaya yakalanması sonucu öldüğüde anlatılır .
    bu afet sonucu geriye kalanlar farklı yörelerden bir başlarına serhad yöresine döndüler. evdale zeynike de yalnız başına dönenler arasındadır. kozan dan 200 kişiden 50 ye yakını dönmüştür. bu olayı evdal, wey xozane stranında anlatmıştır.
    günümüz dengbejlerine ilham kaynağı olan evdal 1913 yılında hakkın rahmetine kavuşmuştur. nur içinde yatsın..
  • zeyno'nun oğlu evdal. (bkz: abdal)
    demekki annesi zeynep bir şekilde öne çıkmış, veya küçükken babası vefat ettiği için.

    aram tigran'ın evdale * şarkısının onunla ilgisinin olup olmadığını bilmiyorum.
  • yaşar kemal'in yer demir gök bakır romanında kürtlerin homeros'u olarak nitelendirdiği dengbej..
    "abdale zeyniki derler bir er kişi. iki gözden de yoksun büyük bir aşık kişi. dağa taşa, kurda kuşa türkü söyler. o, başka aşıklara benzemez. sabahtan akşama, akşamdan sabaha kadar durmadan türkü söyler. uzun söyler. bir türkü söyler ki, kırk gün kırk gece söyler de gene bitmez. türkülerini kürtçe söyler. kürtçe söyler ama türkü de, acemi de rusu, ingiliz de ne dediğini anlar. bu bir sırrı hikmettir kimse bilemez."
    kürt yazar ahmet aras'ın kendisiyle ilgili bir inceleme kitabı mevcut.
  • "evdal, çavên min reş bela ne
    min rojê heft caran bi kilê sibhanê kil dane,
    lê heft dengbêjên mîna te, ji bo min jinên xwe berdane"

    rivayete göre evdalê zeynikê ile dengbêj gulê sürmeli mehmet paşa'nın dengbêjliği için günlerce süren bir dengbêjlik yarışına girer ve evdalê zeynikê kazanır. maalesef günümüze evdal'in ses kaydı ulaşmamıştır. fakat farklı dengbêjlerle bu efsane atışma ile birçok kılamı günümüze kadar ulaşmış, yukarıda verdiğim alıntı da gulê'nin sözlerinden, içinde müthiş sözler olan bir atışmadır. evdalê zeynikê için kitaplar yazılmış, kılamlar söylenmiş, belgeseller çekilmiştir. evdalê zeynikê'nin bilinen öğrencisi reso'dur. reso gopalan da şakiro'nun hocası olarak bilinir. evdal'ın ne kadar büyük bir dengbêj olduğunu siz hesaplayın artık.

    hikayesi ve günümüze ulaşmış sözler:
    https://youtu.be/j2gid-vjvra
    https://youtu.be/g6mvompmchc

    evdalê zeynikê kılamları:
    https://youtube.com/…_3r4uqflq3xb_nr7ukobt1e1cwhpm4

    evdalê zeynikê belgeseli:
    https://youtu.be/g2jv-dc-mww
    https://youtu.be/gstegojdw7g

    onun için yazılmış kitaplar:
    rojek ji rojên evdalê zeynikê - mehmed uzun
    evdalê zeynikê - ahmet aras
  • dedemin babası olur kendisi.
hesabın var mı? giriş yap