altın dal

• (bkz: the golden bough)
• britanyalı romantik ressam william turner’ın^* 1834 tarihli mitolojik tablosu. ~altın dal. the golden bough~ tate britain koleksiyonunda.
  
  vergilius’un aeneis’inin 6. kitabından esinlenmiştir turner: cumae’daki sibylla rahibelerinin kehanetine göre, troyalı aeneas ölmüş babasını bulmalıdır. bunun için de yeraltının tanrıçası proserpina'ya bir altın dal adamak zorundadır.
  
  resimde sibylla rahibesinin elinde görürüz altın dal’ı. aeneas ortada yoktur. danseden 'kader tanrıçaları' ve yılan, yerüstünü ve altını, yaşamı ve ölümü birbirine bağlayan motiflerdir. gerideki sis ve pus örtüsü yeraltının kutsal girişi avernus gölünü saklıyor gibidir. bkz: #151033921
  
  ^*james frazer, altın dal ve etrafına örülü ritüellerin, sembolizmin izinde kült bir eser çıkarmıştır ortaya. eseri, william turner’ın aynı isimli tablosunun şairane tarifiyle açılır, okuyanı büyüleyerek içeri davet eder:
  
  "'altın dal' tablosunu kim bilmez ki? turner'ın olağanüstü aklının en sıradan doğa görünümünü bile içine daldırıp güzelleştirdiği altın parlaklığındaki imgelemin yayıldığı sahne, eskilerin 'diana'nın aynası' dediği nemi'deki küçük orman gölünün düşe benzer görünümünü verir. alban tepelerinin yemyeşil bir çukurunda yer alan bu sakin suyu gören biri bir daha unutamaz onu. kenarlarında tembel tembel uzanan tipik iki italyan köyü ve teraslanmış bahçeleri göle dimdik inen italyan sarayı, sahnenin sessizliğini hatta yalnızlığını hiç bozamaz. diana hâlâ bu tenha kıyıları terk edemiyor, hâlâ bu vahşi ormana gelip gidiyor olabilir."
  
  ~ ~ ~ ~ ~ aslında entri burada bitebilirdi ~ ~ ~ ~ ~
  ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ama gönlüm razı olmadı ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~
  
  frazer bu tabloyu aeneis'te anlatıldığı gibi napoli yakınlarındaki avernus gölüne değil, kilometrelerce ötede roma’daki aricia’ya konumlandırmıştır kitabında. ‘aricia’nın dianası’, burada tapım gören kültünü kutsal korunun eski tanrıçasından ne zaman devralmıştır kimbilir... işte bu koruda yetişen kutsal ağacın dalıdır söz konusu olan. o nedenle nemi'de başlar kitap da. (dalın kimliğini ayrı bir entride yazmayı düşünebilirim.)
  
  ~ * ~
  
  kültün gereğine göre; diana'yı ve dolayısıyla ormanın ruhunu temsil eden rahip-kral, hastalanmadan, yaşlanmadan yerini ardılına bırakmak zorundadır. çünkü bedeninde hastalık ve herhangi bir eksiklikle ölmesi demek 'koruma çemberindeki' bölgenin de bereketinin kaçması demektir, ve henüz güçten düşmemişken ruhunu, yani tanrıça'nın gençlik ve bereketle özdeş ruhunu ardılı genç rahip-krala teslim etmesi gerekir. yaşam döngüsü adına ve kutsalın, kutsallığın şerefi adına kural budur ~ ~ altın çağ'ın o uzak ve güzel günlerinde 'kralların' ölmesi beklenmez, belli bir yaşı aşmalarına fırsat tanınmadan öldürülürler ~ ~ rahip-kralı öldürmeye hak kazanabilmek için de öncelikle altın dal koparılmış olmalıdır.
  
  vergilius’un 'altın dal'ı arayan aeneas'ı' sadece bir şairin fantezisi değildir, kutsallıkla ve kutsallığın ilişkilendirildiği sembollerle yoğrulmuş bir dünyanın hikayesidir. belki de frazer'ın dediği gibi: "diana hâlâ bu tenha kıyıları terk edemiyor, hâlâ bu vahşi ormana gelip gidiyor olabilir." bunu bilemiyoruz.
  
  ~
  altın dal’ın, orijinal adıyla 'the golden bough: the roots of religion and folklore’un ilk basım tarihi 1890’dır, 2 cilttir. eski inanç sistemlerini, büyü ve ritüelleri, mitolojileri katman katman çözer, birbirine bağlar, ayırır ve bütün bunları sayfalar üzerinde bir dünya turu sunarak anlatır frazer. alanında öncü olmuş, bronislaw malinowski, claude levi-strauss gibi kurucu isimlere ve elbette pek çok araştırmacıya ilham vermiş bir çalışmadır, sonrasında bazı yaklaşımları tartışılsa da öyledir.
  
  türkçede ilk kez payel tarafından yayınlanmış, 2 baskı (1992, 2012) yapmış, sanıyorum sonrasında yky tek ciltte toplayarak 2017’de tekrar basmış —tüm baskıların türkçesi mehmet h. doğan’a ait.
  
  ~
  ed. the golden bough başlığından buraya eklemeler ve bazı düzeltilerle taşındı. hem kitap hem tablo hem de 'ifade' türkçe literatüre 'altın dal' adıyla çevrilmiş ve yerleşmiştir. bana göre ideali içeriğin bu başlıkta olmasıdır.
  ~
  *