jan zizka

• 14. yüzyılın sonu, 15. yüzyılın başında yaşamış bohemyalı çek generaldir.
  tarihe geçme nedeni ölümünden sonra da askerler onu dinlesin diye derisinden davul yapılmasını vasiyet etmiş olmasıdır.
  vasiyet yerine getirilmiştir. (ara: allah davul etsin)
• 1378-1424 yillari arasinda yasamis, jan hus'un oncusu oldugu ''hussite'' lerin tek gozlu liderlerinden biri. daha sonra ikinci gozunu de kaybetmistir. turklere karsi da savasmis vaktiyle. vasiyetinde ''oldukten sonra derimi yuzun ve bundan bir davul yapin. bu davuldan cikacak ses dusmanlarimizi korkutacak ve kaciracaktir'' demistir. cok iyi bir savasci oldugu rivayet edilir. birkac bin kisilik bir ordu ile 30.000 kisilik bir orduyu yenmistir. yine de yasami ile ilgili anlatilan hikayelerin hangisinin gercek hangisinin kurgu oldugunu anlamak kaynak yetersizligi itibariyle zordur.
• ömrü boyunca hiç mağlubiyet almayan çek savaşçı. kendi icadı olan vagenburg (araba-kale/seyyar kale) savaş taktiği ile, bir grup köylüyle beraber kraliyet şovalyelerine karşı bir savaş kazanmış, oluşturduğu bu savaş taktiği kendisinden sonra 200 yıl boyunca kullanılmıştır. başlarında bulunduğu hussite topluluğu, onun ölümünden sonra yetimler olarak çağrılmış, zizka'nın yokluğunda kısa sürede bozguna uğratılmıştır.
  
  (bkz: hussit savaşları)
• 25 mart 1420 yılında sudomer savaşı ile ilk defa (bkz: wagenburg taktiği)ni uygulayan hussitlerin komutanı. bu savaşta şovalyelerden oluşan 2000 kişilik kraliyet ordusuna karşı 400 kişilik köylü,kadın ve çocuklardan oluşan ordusuyla savaşı kesin bir zaferle kazanmıştır.
• diğer yazarların da belirttiği gibi imparatorluk şovalyelerini köylü ordusuyla tokatlayan büyük çek komutandır. bahsi geçen imparatorluk kutsal roma, imparator ise sigismunddur.
  
  luxembourg hanedanının ünlü kralı karel iv. aynı zamanda imparatordu ve hükmü döneminde kutsal roma altın çağlarından birini yaşadı. ölümünden sonra oğlu wenceslas bohemia tahtının başına geçti diğer oğlu sigismund ise brandenburg margravei oldu.
  
  babasından sonra imparator seçilen wenceslas hoşgörülü bir kraldı bohemiada sevilirdi fakat kardeşinin hedefleri çok daha yukardaydı. sigismung macar kraliçesiyle evlenerek macar kralı oldu aynı zamanda polonya krallığı üzerinde de etkisi bulunuyordu. 1400'de imparatorluktan ihraç edilen wenceslas'ın yerine palatinate prensi imparator seçildi. kardeşi sigismund ise bohemia tahtını da istiyordu. wenceslas ölene kadar sigismund krallığı baskı altında tuttu ve kardeşinin ölümüyle taht üzerinde hak iddia etti. iddiası imparatorluk içinde ve çevre krallıklarca meşru görüldü fakat sigismundu meşru görmeyen çok önemli bir unsur vardı: bohemia halkı.
  
  hristiyan protoreformcusu jan hus'un katledilmesinden sonra sigismunda olan tepki materyal hale geldi ve çek isyancılar hus'un anısına kendilerine hussiteler dediler. sigismund yıllarca hussiteler ile bohemia kontrolü için savaştı jan zizka gibi tecrübeli ve kaliteli komutamlar önderliğinde çiftçilerden ve köylülerden oluşan ordular vatanlarını korumak için macar atlılarıyla alman şövalyeleriyle kuman paralı askerlerle savaştılar ve çok uzun süre başarılı da oldular. jan zizka bu hareketin bir sembolü haline geldi.
  
  sigismund hayatının son 4 senesinde imparator seçilmesine rağmen hiç bir zaman bohemia üzerinde tam kontrol kuramadı. hussiteler sonradan sigismund ile anlaşmaya varsalar da krallık imparatorluk içinde imparatora karşı koyabilen tek güç olarak kaldı. daha sonradan hussiteler içerisinden fraksiyonlar kendi aralarında savaşmaya devam etseler de hussite savaşları gazileri matyas hunyadinin ünlü black army'sinde yer aldılar. daha da önemlisi hussiteler ve jan zizka'nın anısı çek halkında yaşamaya devam etti ve hussitelerin arasından jiri podebrad habsburglara karşı diplomatik zafer kazanarak kral olmayı başardı. kendisi çeklerin son çek kralıdır.
• eylül 2022'de "medieval" ismi ile bu şahsiyetin filmi gösterime girecek. kendisini ben foster canlandırıyormuş. fragmanı bana biraz sönük geldi ama yine de izlenir.
  
  medieval (2022) - offical trailer
• film tam zizka'nın kariyerinin başladığı yerde bitiyor maalesef…??
• yaptığı savaşlarda önce tek gözünü ardından iki gözünü birden kaybetmiştir. son savaşına da kör haliyle girmiş ve kazanmış efsanevi çek komutandır.
  
  şovalyelere ve roma imparatorluğuna karşı, köylülerle savaşmış ve kazanmıştır. bu olayın sırrı ise şudur, köylüler hareket edebilen vagonlar inşaa ettiler, içlerine girip tüfek ile karşı tarafa saldırdılar. bunun için kılıç, kalkan eğitiminden ziyade son derece basit ve hızlı olan tüfek eğitimi aldılar ve savaşı kazandılar.
  
  sırf bu olaydan ötürü jan zizka tarihin en deha komutanlarından biri olarak anılır. köylülerin kullandığı hussite wagon