köprülü mehmet paşa

• köprülüler'in ilki olup bence gelmiş geçmiş en büyük sadrazamın da babasıdır:
  köprülü fazıl ahmet paşa/@strumbannfuhrer2
  
  kendisi arnavutluk doğumlu olup okuma yazma bilmemesine rağmen devlet kademelerinde yükselmiş ve akit usulü ile sadarete gelen ilk sadrazam olmuştur. öne sürdüğü şartlara gelince:
  
  - raporları geri çevrilmeyecek.
  - yapacağı atamalara karışılmayacak.
  - hakkında bir şikayet olduğu zaman savunması dinlenmeden kendisi hakkında karar verilmeyecek.
  - saray mensupları devlet işlerine karışmayacak.
  
  yukarıdaki şartların sadrazam olmak için ne sürülmesi her ne kadar garip gelse de, o dönemde imparatorluk gerçekten zor durumdadır. padişah iv. mehmet henüz 15 yaşında olup saltanat naibeliğini annesi turhan valide sultan yapmaktadır. orduda disiplin bitmiş, ulema sınıfında kargaşa hakimdir. anadolu'da sürekli isyanlar çıkmakta, köylü kesim şehirlere akmakta ve doğal olarak üretim düşmektedir. 1645 yılında başlayan -11 yıldır- ancak hala tamamlanamayan girit seferinde venedik cumhuriyeti atağa geçmiş, 1656 tarihli çanakkale savaşı ile bozcaada ve limni adalarını almış ve çanakkale boğazını kapatmıştır. donanma marmara'ya hapsolmuş, akdeniz'e çıkamamaktadır.
  
  işte devletin bu zor zamanlarında eylül 1656'da 78 yaşında köprülü mehmet paşa sadarete gelmiş ve 5 yılda büyük işler başarmıştır. yaptıklarını özetlersem:
  
  - idareyi aldıktan sadece 2 ay sonra istanbul merkezli isyan eden sipahileri ocak 1657'de yeniçerilerin yardımıyla ezmiştir.
  
  - rum patriğini, istanbul'daki olaylarda hristiyanlar vasıtası ile müslüman ahaliyi zarara uğratması gerekçesiyle idam ettirmiştir.
  
  - iç karışıklıkları son derece sert önlemlerle giderip mali ve askeri alanlarda düzenlemeler yapmıştır. buna örnek olarak, 17 temmuz 1657'de çanakkale boğazı ablukasını kırmak için venedik ile yapılan savaşı kaybeden kaptan-ı derya topal mehmet paşa'yı idam ettirmesi verilebilir. bu olay sonrasında köprülü'nün rakipleri iv. mehmet'e şikayetler sununca köprülü derhal istifasını vermiştir. idareyi almasının üzerinden sadece 10 ay geçmesine rağmen icraatleri sebebiyle bizzat sultan tarafından görevine geri dönmesi istenen köprülü, teklifi kabul etmiş ve 19 temmuz 1657 tarihinde venedik donanması mağlup ederek çanakkale boğazı ablukasını kaldırmıştır.
  
  - ağustos 1657’de bozcaada'yı, kasım 1657'de ise limni'yi kurtarmıştır. bu sayede, 1645 yılından beri devam etmekte olan girit seferi için ada ile istanbul arasındaki lojistik bağlantı tekrar kurulmuştur.
  
  - 1658 yazında, devlete bağımsızlık amacıyla isyan eden erdel prensi ii. rakoczi üzerine yürümüş, eylül 1658’de erdel’in önemli şehirlerinden yanova, şebes ve lagoş'u imparatorluğun sınırlarına katmıştır. bununla da yetinmeyip erdel’in haracını kırk bin altına çıkarmış, üzerine de elli bin kuruş savaş tazminatı almıştır.
  
  - sonrasında anadolu'ya, aralıklarla 1651'den beri isyan halinde olan halep valisi abaza hasan paşa'nın üzerine yürümüştür. bu isyanın en önemli nedenlerinden biri köprülü'nün ordudaki sert önlemleridir. köprülü, anadolu'ya girmeden önce iv. mehmet'e hakkında yine şikayetler yağmış ve kendisinin asılması istenmiş ancak sultan kesinlikle paşanın yanında yer almıştır. isyancıların 30 bin kişilik ordusunu mağlup eden köprülü, abaza hasan paşa ve kurmaylarını şubat 1659'da halep'te asmıştır.
  
  - ulema sınıfı arasındaki anlaşmazlıkları gidermiş ve bu sınıfın tekrar devlete yararlı bir şekilde hizmet görür hale gelmesini sağlamıştır.
  
  toparlarsam; devletin bu kalitede bir yöneticiye belki de en çok ihtiyaç duyduğu bir dönemde sadece 5 yıl sadarette kalmış, edirne-atina arası geyik avlamaktan başka bir şey yapmayan padişah iv. mehmet'e rağmen imparatorluğa nefes aldırmıştır.
  
  ekim 1651'de hasta yatağına gelen sultana sadaret makamı için kendi oğlunu önermiştir. bununla beraber, iv. mehmet'e diğer nasihatları; bir kadından asla tavsiye almaması, önemli makamlara zengin kişileri getirmemesi, hazineyi her daim dolu tutması ve orduyu sıkça sefere göndermesi olmuştur.
  
  pek bahsedilmez ama bana göre devlete yaptığı diğer büyük hizmet ise, oğlunu çok iyi yetiştirmiş olmasıdır. imparatorluk, bunun yararını 15 yıl görecektir.