karaim

• cengiz han zamaninda mogolistan'da yasayan bir kavim.
• ibrani kanı tasımayanlarında yahudi olabilecegine inanan tek yahudi mezhebi.6.ve7. yuzyıllarda bu insanlar hazar ulkesine gonderdikleri misyonerlerle hazarların aralarında yonetici sınıfınında bulundugu onemli bir kesimini yahudi yapmıslardır.
• onlara yahudi değil de musevi dememizin daha uygun olduğunu düşündüğüm topluluk.
• kurucusu için; (bkz: anan ben david) ayrıca mabetlerinin mihrabı mescit-i aksa'ya, yahudilerin ise her ülkede doğuya yöneliş şeklindedir.
  ölülerin gömülüşü de farklıdır.
• evliya çelebi seyehatname’sinde, mangup’ta yasayanlarla ilgili şu bilgileri verir: bütün yahudiler karani mezhebinden cıfutlardır. diğer yahudiler bu mezhepten olan yahudileri sevmezler. yemeklerinde kaşer ve turfa nedir bilmezler. her kimin yemeği olursa sağ yağlı da olsa, siniri çıkarılmamış her ne çeşit et olsa yerler. bunlar yahudilerin kızılbaşlarıdır. ….bu cıfutlar gerci israilli musevidirler. tevrat ve zebur okurlar. asla cıfut lisanı bilmezler, tatarca konusurlar. hepsi mor sofdan dikilmiş tatar kalpağı giyerler. şapka giymezler. guzelleri çoktur. zira bu mangup'unun su ve havasının güzelliğinden yahudilerin yüz renkleri kırmızıdır.
  
  bknz: evliya çelebi seyahatnamesi; (sadelestirenler) t. temelkuran, n. aktas, m. cevik, c. vii, istanbul: 1980, s. 374.
• kara'im karay kelimeleri ibranice olup arapça kıra'at kelimesiyle köken birliği mevcuttur. okumak ve civarı anlamlar taşır bu iki kelime.
• litvanya ve kırım'da toplam 50 ile 100 kişi arasında değişen konuşanı ile unesco'nun yok olma tehlikesi altındaki dillerinden biridir. konuşmaların %70'inin türkçe bilenler tarafından anlaşılabileceği bir dildir.
  
  karaim dilinde kısa bir parça:http://www.youtube.com/watch?v=zpu6z9nsgnu
• polonyalı museviler.
• (bkz: kayıp kavim algısı)
• i.s. 830-860 yılları arasında yaşamış olan ve iran doğumlu ananit benjamin al-nahawandi, karaim doktrininin ana hatlarına ilişkin çalışmalar yapan kişidir. bu harekete de "karaim" adını vererek onu ilk kullanan kişidir. bu kullanımındaki "kara" kelimenin fiili olup; "okumak, incelemek" anlamında kullanılan ibranice bir terimdir.
  
  kara'im; kutsal kitabın halkı anlamında olup kutsal kitap ile bağlantılı ve "karailere" hastır. kara'im (beni mikra ba alei mikra) kutsal kitabın halkı demektir...
  
  bu tariften sonra kariler ve karaimler ile ilgili genel konulara geçebiliriz... bu çok uzun soluklu bir serüvendir. musa devamlısı dinlerin antitalmudistler kısmının esasını oluştur. şimdi ben burada konunun çok detaylarına giremeyeceğim. bu benim uzun yıllardır üzerinde çalıştığım konudur. ancak "başlığa bu anlamda bir şerh bırakmak gerekir" düşüncesiyle bir iki kelam etmek arzusuyla bunları kaleme almak ihtiyacı hissettim ve o nedenle yazdım. ancak yazımı yetim ve öksüz de bırakmayacağım. umarım yakın zaman kısımda yayınlanmasını arzu ettiğim kitabımın içinde bunlara yer olacaktır...
  
  karaim inancı içinde babanın soyu çok önemlidir. oysa diğer yahudi inancında anne soyu öne çıkar ve evliliklerde bu nedenle drahoma esastır. koşer, temizlik, oruç, evlilik ve giyim kuşam gibi hususlarda diğer rabbanilerden farklılıklar vardır.
  
  karaimler mezhep dışında evlilikleri çok kati biçimde yasaklamıştır. ancak yaşam kendilerine karşı kuşatılan dünyada bunun çok fazla geçerli olmadığını da sunmuştur. şöyle ki sadece istanbul'da 1988-2015 yılları arasında 97 karai'den 10 karai kız yasak olmasına rağmen rabbani erkek ile evlenmiştir. yine 3 karai erkek rabbani kızla, 3 karai kız türk müslüman erkekle, 4 karai erkek türk müslüman kızla ve 3 karai erkek hırisyian kızla evlenmiştir.
  
  yahudilerin mukaddes günü olan sebt yani sadece cumartesi değil, cuma günü de iş yapmak günah sayılır. mezuza, tefilin gibi dinî sembolleri kullanmayı karaimler reddederler. mumlar yakılarak kutlanan renkli hanuka bayramını, tevrat’ta bahsedilmediği gerekçesiyle kabul etmezler. çünkü hanuka bayramı dini değil milli bir bayramdır vs...
  
  karai inancı ve karai doktrini diye bir olgudan bahsetmedikçe ve bunun ortaya çıkışına yaşamadaki serüvenine; devamında, dünyanın egemen yaşamında vücut bulamayıp yok olmasına kadar başlı başına ele alınması gereken bir husustur diye düşünüyorum. istanbul hasköy'de 1950'li yıllarda yaşamaya başladığımda çok az olan rum ve ermeniler yanında sefaret ve karaimler en çok komşularımızdı. ben sefared marko ve devamında yasef saban'ın yanında 1968 yılında çalışma yaşamına başladım. hele yasef saban'ın tokyo lastik fabrikası olarak kullandığı mekan ; hasköy baçtar sokak ile parçacı sokak arasındadır ve bu mekan eski bir sinagog olup burayı yaptıran kişi dona gracia nasi'dir. ismi de sinyora sinagogudur. gracia nasi'nin damadı osmanlı devletinde, ıı. bayezit, kanuni ve ll. selim dönelerinde etkin bir aile olan mendeslerin çocuğu ve herdaim etkin rol oynayan meşhur josef nasi'dir... bunlar sefaredler idi. karaimler onlardan önce bu topraklara hazer devleti yıkılınca göç edenlerdi. karaimler bu topraklara geldiğinde ise romalılar döneminde burada yaşayan museviler vardı ve onlara romaniot deniyordu. işte şimdi zincir kuruluyor; romaiyotları karaimler, karaimleri sefaredler asimile edip tarihteki "simgesel kimliklerine" uğurladılar. benim kitabımın ana tezi de budur...
  
  şimdi bir dip not vermek gerekirse; aşkenazlar da diğer sefarad , mizrahi ve diğerlerini kanımca buna benzer sindirip "tarihsel kimliklerine" uğurlayacaklar diye düşünürüm...
  
  karaizmin inancının özü tora'dır. dini kuralların tümü tora'dan gelir. her karai tevrat'ı orjin haliyle ve kendi dilinde,manası ile okunmasını ister. karaim kelimesinin özü de buradan kaynaklıdır. özünden okumaktır... "gerçeği tevrat'ta ara benim fikirlerime güvenme" söylemlidir. ulusal kurtuluş çabasının yanında çaba göstermesi ile oranlı insan yapısı olarak kabul ettiği talmud'u reddeder...
  
  karaimler, museviliğin tora ile ibadetini esas kılan, talmud ve devamındaki, insan eliyle meydana getirilen ve tanrısal olmayan, talmud'un bağlayıcılığında mişna ve benzer sözlü kurallarını kabul etmeyen; hahamların kaleme aldığı dini kitapların değil, ilahî vahyin mahsulü olan tevrat’ın esas alınması gerektiğini kabul eden 13. kavimdir...