koşma

• sazla okunan, dörtlük esasına göre, hece ölçüsüyle ve aaba, ccca, ddda… kafiyesiyle yazilan halk siiri
• içeriğe göre sınıflandırma ibişliğine düşersek; güzelleme, koçaklama, ağıt ve taşlama türleri vardır. genelde mısralar 11 heceden oluşur.
• onbir heceli ve dörder misrali bendlerden teşekkül eder.. hususi bir âhenk ile terennum edilir..
• (bkz: masummat koşma)
• koşma
  
  dudağında yangın varmış dediler,
  ta ezelden yayan koşarak geldim.
  alev yanaklara sarmış dediler,
  sevda seli oldum, taşarak geldim.
  
  kapılmışım aşk oduna bir kere,
  katlanırım her bir cefaya, cevre
  uğraya uğraya devirden devre
  bütün kainatı aşarak geldim.
  
  yapmak, yıkmak senin bu gamlı ömrü.
  ben gönlümü sana verdim götürü.
  sana meftun olduğumdan ötürü
  sarhoş oldum neyzen, coşarak geldim.
  
  neyzen tevfik
• 11 heceli dörtlüklerden oluşan, belirli uyak düzenlerine göre kurulan şiir biçimidir. koşmanın ilk dörtlüğünde 1. ile 3., 2. ile 4. dizeler, kendi aralarında uyaklıdır. diğer dörtlüklerde, ilk üçer dize kendi aralarında, son dizeler, ilk dörtlüğün son dizesiyle uyaklıdır.
  
  koşma, genellikle 3-8 dötlükten oluşur. son dörtlükte genellikle, âşığın adı yer alır. koşma; aşk, özlem, doğa, toplusal sorunlar, yurt sevgisi gibi konuları işler. güzelleme, koçaklama, taşlama ve ağıt olarak dörde ayrılır.
• içeriğine göre güzelleme, koçaklama, taşlama, ağıt gibi adlar alan nazım şekli. bir de şöyle bir şey var:
  (bkz: musammat koşma)
• naçizane bir örneği de aşağıdaki gibidir.
  
  -koş (avrat gazeli) ma-
  
  toprak gibi olmalı hatun dişi
  kaya kalmış dünyayı ben neyleyim
  çiftçinin işini yapar er kişi
  yaya kalmış^* anlağ^*ı ben neyleyim
  
  keşf-i mekanına dikkat etmeli
  dağ, tepe, engebesini bilmeli
  nerde ne yetişir hesab etmeli
  dirilmemiş deryayı ben neyleyim
  
  de ki hatun kişinin yüzü bağıdır
  koynu ova, düzlük, tepe dağıdır
  uzvu deprem heyelan, solu sağıdır
  bilinmemiş toprağı ben neyleyim
  
  gözünden üzüm akar şarap olur
  yanağında gül açar harab olur
  dudağından kiraz düşer bal olur
  öpülmemiş alını ben neyleyim
  
  göbeğinde kaya toprak olmaya
  memesinde sütü, kaya doymaya
  arasında ova yaz kış kalmaya
  ekilmemiş tarlayı ben neyleyim
  
  iki uzvu vardır bizans sütunu
  iki daha var ki hamur kanunu
  hareket ederse bekle sonunu
  oynaşmamış avradı ben neyleyim
  
  ne şanslı kişidir toprak sahibi
  babadan oğla geçmez talibi
  bin ister,bir alır; kutla galibi
  dolaşmamış damadı ben neyleyim
  
  topraktır bu, ilgi ister göz ile
  her yerine sevgi ister söz ile
  ilgisine bilgi ister öz ile
  öğrenmemiş çiftçiyi ben neyleyim
  
  dudağında al yok, göz sürülmemiş
  koynuna bir tek elma düşmemiş
  otla çakıl olmuş, kıymet bilmemiş
  bezenmemiş çiftliği ben neyleyim
  
  trakya’da pirinç, ege’de bağı
  anadolum arpa, ekin, buğdayı
  karadeniz fındık, tütün ve çayı
  demlenmemiş yaprağ^*ı ben neyleyim
  
  akdenizlim sıcak kanlı, oynaşır
  doğu illim soğuk kanlı, kıpraşır
  istanbullum kaşarlanmış, sırnaşır
  dellenmemiş kaltağı ben neyleyim
  
  aşık söyler, kilit vurun dilime
  yalnız bir çift lafım vardır yarime
  er kişiden ana olmaz, biline
  adam olmuş, ürün vermez, neyleyim
  
  15.01.2006
• şevkımı artırır aşkımın demi
  sevdiğim benimle olduğu zaman
  def’olur da gider gönlümün gamı
  gelip de yanıma güldüğü zaman
  
  söyledikçe lezzet vardır sözünde
  rûz-ü şep hayali iki gözümde
  huda’nın emriyle yârin iki yüzünde
  ak güller açılır güldüğü zaman
  
  aşkımın dumanı serimi bürür
  divane gönlümü gah ele alur
  sanırım vücudum cennete girür
  yârini koynuna aldığı zaman
  
  nâr-ı aşkın ile vücudum yandı
  bir asilzadedir huridir kendi
  sanırım ki gökten bir melek indi
  kollarını boynuma saldığı zaman
  
  kuloğlu’yum bus bulanık akarım
  hasret oduna cism-ü can yakarım
  ne rızkıma, ne malıma bakarım
  yâr aşkı kalbime doğduğu zaman
  
  (bkz: kuloğlu)
• halk edebiyatımızda bu türün en güzel örneklerinden birini köroğlu ile dadaloğlu vermiştir.
  (bkz: koçaklama)
  benden selam olsun bolu beyi'ne
  
  benden selam olsun bolu beyi'ne
  çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır
  ok gıcırtısından kalkan sesinden
  dağlar seda verip seslenmelidir
  düşman geldi tabur tabur dizildi
  alnımıza kara yazı yazıldı
  tüfek icad oldu mertlik bozuldu
  eğri kılıç kında paslanmalıdır
  köroğlu düşer mi yine şanından
  ayırır çoğunu er meydanından
  kırat köpüğünden düşman kanından
  çevrem dolup şalvar ıslanmalıdır