rtu

• telemetri (radyo , dial-up telefon, leased line) kullanarak host sistemle haberlesen uzaktaki bir site icin dizayn edilmi$ plc ye benzeyen endustriyel data toplama cihazi.
• plc ile karıştırılmaması gereken gelişmiş, esnek endüstriyel kontrol ve veri toplama cihazlarıdır. diğer kontrol cihazlarına (plc, dcs) benzer sayısal giriş (di), sayısal çıkış (do), analog giriş (ai), analog çıkış (ao), sayıcı girişleri (ci), karma (mixed i/o) gibi fiziksel giriş/çıkış modülleri, çevre birimlerle haberleşme amaçlı rs232, rs485, ethernet, usb telsiz, fiber optik gibi arayüzler bulunur. yine çevre birimleri ile ortak bir dili konuşmak üzere kimi protokoller (third party protocol , modbus, dnp3, osi-iso 7 layer) bulunur. rtu'lar plc ve dcs’lerden farklı olarak esnek programlanabilme özelliklerine sahiptir. plc'lerde bellek boyutlarının sınırlı olması, üreticiye bağlı kimi sınırlamalar, dcs'lerde (denemiş, onaylı senaryolar çalışır müdahale edilemez) rutin senaryoların kısıtlamaları ile rtu'lar bir kullanıcılar için bir kaç adım öne çıkar. diğer taraftan riskli prosesler için (örnek petrol tank sahaları) dcs'lerin kullanılması neredeyse zorunluluktur. fiyat aralıkları plc'lerden yüksek dcs'lerden düşük bir yerdedir.
  
  rtu'ların öne çıkan avantajlarından birkaçı;
  
  programlama, rtu'lar kullanıcıya yönelik özel istekleri karşılayacak esneklikte programlamaya uygundur. bilinen programlama tipleri olarak ladder logic, c, function block sayılabilir. programlama için karmaşık dillerin bilinmesine gerek yoktur. prosesin nasıl çalıştığına hakim teknik bir insan kolaylıkla bir kaç hafta içinde ladder dilini öğrenebilir. pek çok üretici programlama yazılımlarını ürün ile birlikte son kullanıcıya sağlar (iec 61131 hariç, lisanslıdır epey pahalıdır) rtu'larda bellek arttırımı kolaylıkla yapılabilmektedir. protokol çeviriciler kullanılarak mevcut çevre donanımları da rtu'ya bağlanabilir. sistemin saat senkronizasyonu için ntp(network time protocol) rtu'ların tümünde bulunur. gerçek zaman saati, doğrudan gps bağlantısı gibi özellikler rtu seçiminde önemlidir. yine haberleşme esnekliklerinde belkide rtu seçiminde temek ölçüt sakla ve gönder (store and forward) özelliğidir. bu özellikteki rtu sistemde haberleşme sorunları bulunan diğer rtu cihazları için akıllı bir repeater özelliği gösterir.
  
  izolasyon, hemen hemen tüm rtu üreticileri isteğe bağlı izole giriş-çıkış modülleri üretir. bu modüller sayesinde kontrol ve izlemesi yapılan sahadan gelebilecek şoklar bastırılabilir ve rtu'nun diğer modüllerine ve bağlı çevre birimlerine zarar vermesi engellenir. izolasyon sınıfları avrupa için safety, 61000-3-2, 61000-3-3, 61000-4-2 den 61000-4-11'e kadar sayılabilir ve aranmalıdır. amerika (ul), kanada (csa) ve japonya (jsa) için daha farklı tipte standartlar bulunur.
  
  çevre koşulları, rtu'ların kullanıldığı yerler (petrol, doğal gaz, elektrik, su vb. iletim ve dağıtım hatları ile üretim noktaları) genellikle çevre koşullarının zorlu olduğu, yerlerde bulunur. bu yüzden çalışma sıcaklık aralıkları benzer kontrolörlere göre geniştir (-40°c ... +70°c gibi). yoğuşmayan nem ve mekanik vibrasyona dayanım da diğer avantajlarındandır.
  
  çalışma gerilimi, genellikle ac ve dc bilinen tüm aralıklarda herhangi bir çevirici kullanmaksızın çalışabilirler. hot swap son kullanıcılar için aranması gerekli özelliktir.
  
  rtu seçimi; türkiye'de scada projelerinde kamu (belediyeler, bakanlıklar, kitler) ve özelleştirilmiş dağıtım şirketleri (xxdaş) scada sistemleri için en büyük pazarı oluşturur. yeni yeni osb'ler (organize sanayi bölgesi) karma projelerinde (scada ve sayaç okuma) rtu kullanmaya başlamıştır.
  
  teknik şartnameler birkaç farklı yolla hazırlanmaktadır. bunlardan ilki müşavir firma kullanmak olup yabancı kredili işlerde zorunluluktur. krediyi sağlayan kurum işin yapım projelerini dahil uzman bir firmaya hazırlatır. iş uygulama projeleri ile ihale edilir. osb'lerde benzer yolla danışmanlar tutarak şartnamelerini oluşturabilirler.
  
  bir başka yol özelleştirilmiş dağıtım şirketlerinde uzman kadro istihdam edilmesi ve ihtiyaçlara yönelik şartname hazırlamaktır.
  
  kamu teknik şartname açısından maalesef en kötü durumdadır. malzeme satıcıları ve satış elemanları malzeme satmak derdinde olduklarından kimi zaman idarenin ihtiyaçlarını karşılamayan ya da idarenin hiç ihtiyacı olmayan yüksek meblağlı ürünlerin özelliklerini şartnamelere yazdırma peşindedirler. bu tip kamu kurumları, bu işleri daha önce yapmış benzer kurumlardan şartname toplayıp karma şartnameler oluştururlar, sonuçta tarif edilen altı ayaklı, mor, fil hortumlu zebra olur.
  
  teknik şartname oluşturmaya hevesli kişilerin öncelikle çalışan tesislerinin çok iyi bir envanterini çıkarması, ihtiyaçlarını çok iyi belirlemesi ve yüksek teknoloji ihtiva eden bu gibi sistemlerin idamesini yapacak bilgili, becerikli, pratik ekipleri kendi bünyesinde oluşturduktan sonra işin ihalesine hazırlanması gerekir.