yedi ulu ozan

• alevi bektaşi edebiyatının temel öğeleri olan sazlı, sözlü geleneğinin başlatıcılarıdır. aleviler arasında "yedi ulu ozan" olarak anılan ve ermiş olduklarına inanılan kişilerdir. bu ozanlar fuzuli, kul himmet, pir sultan abdal, seyyid nesimi, şah hatayi, virani ve yeminidir.
• bak, bu ululardan şah hatayi bir nefes etmiş; ne demiş:
  
  sözünü bir söyliyenin
  sözünü eder sağ bir söz
  pir nefesin dinliyenin
  yüzünü eder ağ bir söz
  
  bir söz vardır halk içinde
  dahı söz var hulk içinde
  olmıya ki dalk içinde
  diyesin çarkadağ bir söz
  
  söz vardır kestirir başı
  söz vardır keser savaşı
  söz vardır ağulu aşı
  bal ile yağ eder bir söz
  
  sözünü yahşı pişirgil
  yahşı us ile düşürgil
  yaramazını şeşirgil
  canına olur dağ bir söz
  
  isretem göreyim yari
  bu remzi anlagıl varı
  hazaran gevher dinarı
  eder kara toprağ bir söz
  
  şah hatayi ayatından
  sözün söyle öz zatından
  olmıya kim pir katından
  seni ede ırağ bir söz
• çilehane'de yan yana heykelleri bulunan zatlar.
• söyledikleri deyişler ile alevi inancını halka anlatan halk ozanlarıdır.14.-16. yüzyıllarda yaşamış ve bir çoğu ehl-i beyt soyundan gelmiştir.
• yedi ulu ozan tarihsel süreçte alevilik, 12 imamlara bağlılık, dönemin siyasi sorunları hakkında halkı aydınlatan ve o dönem için önemli olan arapça ve farsça gibi dilleri de bilmelerine rağmen eserlerini halkın anlayacağı türkçe dilinde veren ozanlardır.
  bence hakıında pek bilgi bulunmasa da verdiği mücadele sebebi ile kalender abdal çelebi de dahil edilebilirmiş
• çoğunun ehli beyt soyundan geldiğine inanılan ve alevilikte on iki imam'lardan sonra en yüksek mertebede olan 7 sanatçı, kanaat önderi, ozan.
  
  yedi uluların en önemli özellikleri türkçedir bana göre. arapça etkisini tamamen reddetmiş ve türmen olduklarını vurgulamışlardır. türkçeyle birlikte farsça da kullanılmıştır eserlerinde. bu arada hepsi arapça bilmesine rağmen kısıtlı biçimde arapça kullanmışlardır.
  
  anadolu ve balkanlarda aleviliğin ve bektaşiliğin yayılmasında büyük önemleri olduğu gibi türk kültürünün korunmasında da büyük etkileri olmuştur. sözlü kültür açısındansa sadece türkiye ve alevi-bektaşi toplumu için değil bütün bir akademi camiası için inanılmaz bir araştırma konusudur. kronolojik sırasıyla aşağıdaki gibidirler.
  
  seyyid nesimi: bağdat'ta doğmuştur ve diyarbakır civarına yerleşen türkmenlerdendir. hallac-ı mansur yolundan gitmiştir ve vahdet-i vücud üzerine düşünmüştür. tanrının kamil insan suretinde ortaya çıktığını ve tanrı'ya ulaşmanın tek yolunun kamil insan olmak savını desteklediği için hallac-ı mansur gibi derisi yüzülerek öldürülmüştür. ölümünden sonra aynı anda halep'in 12 kapısından çıktığına inanılır. önemli bir geleceğin başlatıcısıdır. arapça kesin olarak reddedilmiş ve sadece farsça ile türkçe dillerini kullanmıştır.
  
  şah ismail: evet, bildiğimiz şah ismail. iran erdebil'de doğdu ve safevilerin başına geçti. anadolu kızılbaşları, alevileri ve bektaşileri arasında en çok deyişleri cemlerde dile getirilen ulu oldu. kendisi de sadece farsça ve türkçe kullanmış, arapçayı tamamen reddetmiştir. kendisine ilk destek verenler erzincan bölgesinden 7000 kızılbaş olmuştur ve seferlerine şeyhlikten şahlığa geçişi başlamıştır.
  
  iran'ın şiileşmesi sürecini başlamışmıştır ve tahta çıkar çıkmaz kızılbaş önderleri ve şeyhleri ile istişarede bulunup resmi mezhep haline getirip on iki imam adına hutbe okuttu ve bütün iran topraklarında 3 halifeye lanetler okunmasını emretti.
  
  fuzuli: kerkük'te doğan ve kerkük türkmenlerinden olan fuzuli diğer ululardan farklı olarak arapça dilinde de eserler vermiş olmasına karşın bütün dünya edebiyatı literatürüne türkçe eserleriyle girmiştir. ulular arasında edebiyat literatürüne adını en güçlü şekilde yazdıran isim olmuştur. vasiyeti üzerine hz. hüseyin'in türbesinin yanına gömülmüştür. hüseyin'in çektiği acıların aynısını çekmek isteğiyle bilinmektedir.
  
  yemini: tuna ırmağı dolaylarında yaşamış bir türkmendir. ali'nin hayatını ele aldığı eseriyle bilinir. türkçeyi ustaca kullanmıştır ve ali'nin mitolojik özelliklerini de sıklıkla anlatmıştır.
  
  virani: eğriboz adası çevresinde ikamet etmiştir. necef'te ali'nin türbesinde türbedarlık görevinde de bulunmuş bir hurufidir. balım sultan'dan el almıştır ve özellikle balkanlarda aktiftir. evrende ve bütün nesnel varlıklarda hz. ali'nin suretinin görüldüğünü anlatmıştır ve ali sevgisine kendini adamıştır.
  
  pir sultan abdal: sivas'ta yaşamış ve ölmüştür. şah ismail'in oğlu döneminde yaşamıştır ve anadolu halkının sorunlarına doğrudan kulak vermiştir. ali sevgisine dair deyişleri olmasına karşın özellikle anadolu halkının ezilmişliği, imparatorluk tarafından baskı altında tutulması temel meselesi olmuştur. safevi devleti'ne casusluk yaptığı ve imparatorluk'a ihanet ettiği iddiasıyla idam edilmiştir.
  
  kul himmet: tokat'ta dünyaya gelmiş bir türkmen bektaşidir. on iki imamlar, ali ve hacı bektaş veli temel anlatı konularıdır. vahdet-i vücud ilkesiyle tanrı'yı insanda aramak gerektiğini ifade etmiştir ve insan suretine yönelmiştir. pir sultan abdal'ın öğrencisi olduğu bilinmektedir ve onun idamından sonra kaçak yaşamıştır.
• söyledikleri deyişler ile alevilik inancını halka anlatan ehli beyt soyundan oldukları düşünülen ozanlarımızdır. yedi ulu erenler de denilmektedir.
  
  (bkz: seyyid nesimi)
  (bkz: yemini)
  (bkz: fuzûli)
  (bkz: şah ismail hatayi)
  (bkz: virani)
  (bkz: pir sultan abdal)
  (bkz: kul himmet)
  
  "şah hatayi'm muhabbete bakarım
  men doluyum men dolana akarım
  güzel pirim bir dert vermiş çekerim
  bir derdim var bin dermana değişmem"