büyük ünlü uyumu
-
-
türkçenin çoğu yerde bizzat ihlal ettiği kural. mesela öztürkçe olan "maral" kelimesini türkçe "meral" yapmıştır.
yine öztürkçe olan "şişmen" kelimesini türkçe "şişman" yapmıştır. keza öztürkçe olan "ala" kelimesini türkçe "ela, "ınanmak" kelimesini "inanmak" yapmıştır.
bunlar gibi öz türkçe kelimelerde bile bu kuraldan sapılabilmektedir. -
orhun abideleri'ndeki metinlerin çözümlenmesinde büyük faydası olan türkçe'nin dil bilgisi kuralıdır.
-
mehmet aslantug ile arzum onan in evliligi.
-
türkçeye giren yabancı kelimelerin söyleniş açısından kolaylaşmasına neden olan uyum
-
büyük türk ünlülerinin birbirleriyle olan uyumları,birbirlerine yakışmaları.
büyük ünlü uyumuna uyabilecek birkaç örnek:
-ece erken & emrah dinçer
-oya küçümen & dahi çocuk selimcan
-cansız manken vahe kılıçaslan & meral akşener
-süleyman seba & zeliha berksoy -
kelimelerin a, ı, o, u ve e, i, ö, ü harf gruplarından bir tanesiyle oluşmasını uygun gören kural.
küçük ünlü uyumuna göre daha kolaydır. tek hecelilerde aranmaz.* -
kucuk unlu uyumuna gore oldukca basit bir dilbilgisi kurali
-
büyük diye adlandırılmasının sebebi, türkçenin ilk dönemlerinden beri kullanımda olmasıdır.17.yüzyıldan sonra türkçeye giren düzlük-yuvarlaklık uyumu olan küçük ünlü uyumu ile aralarında bu şekilde bir zaman ilişkisi vardır.
-
-gil, -ken, -leyin, -mtırak, -(i)yor, -ki, -daş / -taş eklerinin bozabildiği uyum. kalınlık-incelik uyumu, artlık-önlük uyumu veya dil uyumu olarak da bilinir. tek heceli sözlerde, bitişik yazılan birleşik kelimelerde, yabancı kökenli sözcüklerde bu uyum aranmaz.
türkçe kökenli olmasına karşın büyük ünlü uyumuna uymayan sözler: anne (< ana), dahi (< dahı), elma (< alma), hangi (< hangı/kangı), hani (< kanı), inanç (< ınanç), inanmak (< ınanmak), kardeş (< karındaş), ücra (< ucra/uçra), alev (alav), abi (< ağabey), şişman, isot (< issi ot), ela (< ala)...
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap