emre

• herkesin hayatının bi döneminden bir emre geçmiştir ve hatta birkaç emre geçmiştir.....
• a$ik, dost, yaren manasinda bir isim.
• 80 dogumlu bir erkek olarak kacinilmaz sonum. ancak gene de severim adimi. her emre deyislerinde birkez daha tesekkur ederim anneme. bir de her 10 erkekten 4 unun adi olmasaydi...
• çok fazla kişide bulunmasına rağmen yine de güzelliğinden hiçbir şey yitirmeyen nadir isimlerden.genelde bu isme sahip kişiler çok da şirin olur.
  
  yıllar sonra gelen edit: aradan 4 sene geçmiş ben hala çirkin bir emre'ye rastlamadım.
• gördüğüm kadarıyla bu isme sahip olan erkeklerin çok büyük bir çoğunluğu yakışıklıdır. sırf bu nedenle "oğlum olursa adını emre koyacağım" dediğim bir dönem olmuştu hayatımda ^*, geçti sonra...
• hem aşıktır, hem aşık olunan...
• eski türkçede "amrak" diye telaffuz edilen günümüzde ise bir versiyonu "emre" diğer versiyonu "emrah" olan isim. aşık anlamına gelir.
  
  ayrıca "imre" ve "imrenmek" kelimeleri de bu kökten gelir.
• aramızda yunus emre deyince emre'nin soyisim olduğunu düşünenler vardır belki. ama biliyoruz ki atatürk'ten evvel türk kültüründe soyisim kullanımı yoktu. peki bu emre isminin anlamı ne?
  
  sufi geleneğinde yunus dışında başka emre'lere rastlamak mümkün. en bilindiği ise yunus'un hocası tapduk emre. bunun yanı sıra said emre, şeyh emre, ömer emre ve gevher emre gibi başka şairler de mevcut. yunus ismi peygamber "jonah"ın arapça yu:nis halinin türkçe versiyonu. ama emre kısmı bir özel isim gibi durmuyor. panteist bir şiir/düşünce ekolü kuran yunus sebebiyle emre kelimesi, tıpkı çelebi ve efendi gibi bir tür ünvana dönüştü. tarihte bazı kimseler emre kelimesinin anlamını bulmaya uğraşmış ve kelimeye "âşık, şair, kardeş, lâla, ahî, müptela, değerli, arzulanan" şeklinde anlamlar vermişlerdir. ama bu manalar bir temele dayanmaktan ziyade daha çok tahmin ve bireysel düşünceler gibi duruyor.
  
  derleme sözlüğünde adana bölgesinde "ebre" kelimesinin, diyarbakır bölgesinde ise "emre"nin kardeş anlamına geldiği söylenir. andreas tietze gibi ömrünü türki dillere ve etimolojilerine adamış bazı kimseler ise emre isminin kökenini farsça yoldaş anlamına gelen emrah'ta aramışlar. başka bir dilbilimci olan marcel erdal'a göre emre ismine atfedilen bu kökenlerin hiçbirisi doğru değil. özellikle de tietzenin teklif ettiği emrah bağlantısı. eserlerden bildiğimiz kadarıyla emre isminin yazıda görülmesi emrah'tan çok önce. yine aynı dönemlerde, 13. yüzyılda, eğitimli müslüman halkın farsçayı anadilleri seviyesinde konuşuyor olmaları da bu şekilde bir alıntılamayı mantıksızlaştırıyor. avrupalı bazı kimseler de emre ismini macarca imre kelimesiyle eş görüp, bu bağlantıyı ortaya atarak iki kelimeye de aşık anlamını vermişler ancak bir macar olan laszlo karolynin belirttiğine göre imre kelimesi macarca tarihinin hiçbir anında aşık manasını içermemiş.
  
  oluşturulmaya çalışılan bu bağlantı yanlış olsa da bir ilham verebilir. 1908 yılında yayımlanan uigurica adlı eserde geçen bir kelime dikkat çekiyor bu noktada. bu eserdeki amrak kelimesi eski türkçe amra- kökünden geliyor. amra-, üstünde şüpheler olmakla birlikte, sevmek demek. yine bu kelime eski türkçe'de spritüel sevda için de kullanılmış. bu bilgiler ışığında bu terimdeki aşık anlamını daha sağlam bir şekilde yorumlayabiliriz. peki emre yerine aşık neden daha popüler oldu? mistik meselelerde arapça'nın türkçe terimleri geride bıraktığını görüyoruz. benzer bir durumu tanrı için de görebiliriz. eski türkçe çalab ve bayat kelimeleri varken bugün birçoklarımız türkçe'den farklı kökenlere sahip rab, allah, mevla kelimelerine daha fazla aşinayız.
  
  peki bu amra- ve ondan doğan amrak ile emre isminin kökeni ne? bugün argoda kadın cinsel organı olarak kullandığımız am kelimesi yukarıda saydığım sözcüklerin kökenini oluşturuyor. göçebe olmaları sebebiyle ata değil anaerkil topluluklar arasında yer alan eski türklerde am, sevmek ve sakinleştirmek anlamlı kelimelerin kökenini oluşturmuş. bu minvalde amra- veya amır- sözcükleri sevmek anlamında, amal ya da amıl sözcükleri sakin anlamında, amraş- sevişmek ve amrıl- da sakinleşmek anlamında kullanılmış. seven kişi anlamına gelen amrak ise zaman içerisinde bir özel isme, daha sonra da bir ünvana dönüşmüş.
  
  işte yunus emre'nin ikinci ismi seven anlamına gelen bu amrak sözcüğünün orta türkçe'deki hali. bugün kullandığımız imren- de aynı kökten ve içinde hâlâ o arzu anlamını barındırmakta. dede korkut hikayelerinde 4 kez geçen imren- fiili bu bahislerde sadece cinsel isteği anlatmıştır. bugün azericede imr?n- arzu duymak demekken türkmen dilinde arzuyla sevgi duymak, değer vermek demektir. benim de aynı bölgeden olduğum sivas'ın kuzeyinde ise, seven kişi-düşkün anlamına gelen imrek kelimesine rastlamak mümkün.
  
  bu entryyi yazarken marcel erdal'ın bir makalesinden de yararlandım. paylaşmaktaki amacım eski türkçe'de anaerkil dil kurulumuna bir örnek vermek ve aslında çok yaygın kullanılan emre isminin bilinen kardeş-dost anlamının yanlışlığını ortaya koymaktı. okuduğunuz için teşekkürler
• bir bayan ismi olarak bir defa karşılaştığım ve diyalog kurmakta zorlandığım isim. şöyleki,
  
  ms. emre= merhaba emre bey nasılsınız?
  ben= teşekkürler emre hanım siz nasılsınız?
• isimlerin en güzeli.