çarşak

• - bayırlardan akarak yığın haline gelen çakıl.
  - ufak çakıl taşlar ile örtülü yer.
  
  çarşak hakkında dağ delisinin meraklı, mini araştırması.
  ***
  hatırlıyorum, dağcılık kulübü tanışma toplantısına ilk kez gitmiştim. yanımda da kuzenim vardı. tahtada çok eğlenceli biçimde bu kulübün üyelerinin neler yaptığı anlatılıyordu. sonra anlatıcılardan birinin (az saçlı olan) cümlesinde çarşak lafı geçti. kuzenimle birbirimize bakıp “çarşaf mı?” demiştik.
  
  çarşak lafının sadece dağcılar ve niğde’liler kullanır herhalde diye düşünürdüm, zira aldığım jeoloji eğitiminde çarşak diye birşey duymadım, okumadım. olsa olsa yamaç molozu (ki moloz rumca bir kelime) ya da yamaç döküntüsü için yerel bir isim olabilirdi çarşak. arada türkçe sözlük açıp aradım ama göremedim. elbette çok daha iyi türkçe sözlükler vardı benim baktığımdan; ancak bu çarşak merakı zaman zaman gelip gitti. sonraları şu sonuca varmıştım çarşak kelimesi toros coğrafyasına özel bir kelime olmalıdır… nihayet bu sabah merakımı doyurabildim!
  
  türk dil kurumunun internetteki büyük sözlüğünde yaptığım arama sonucunda çarşağın: 1. bayırlardan akarak yığın haline gelen çakıl. 2. kayalık yamaç yer. 3. uçurum. 4. çağlayan. 5. ufak çakıl taşlar ile örtülü yer olduğunu öğreniyorum. kaynağı ise türkiye türkçesi ağızları sözlüğü. bu sözlük yine tdknin sözlükler sayfasında var. ayrı bir aramayı orada yaptığımda ise bulduklarım beni çok tatmin etti çünkü numaralandırılmış her tanımın bölgesel kökenini listelemişler.
  buna göre: 1. evcilerköyü *dinar – afyon, şabanözü *polatlı – ankara, ve adana; bir de bunun bir varyantı olan çaşak: çıkrık *mecitözü -çorum, -maraş, ve pırnaz *fethiye -muğla; 2. *balâ – ankara ve detse *hatip – konya; 3. hortu *sivrihisar – eskişehir ve datça – muğla; 4. gecekköyü, *günyüzü – eskişehir; 5. teke *şile – istanbul.
  ilgilenenler için tdk web sitesindeki kaynak derleme sözlükleri cilt 3. dağcıların kullandığı biçimiyle çarşağın anlamını 1 ve 5 numaralı tanımlar karşılıyor. bu da aslında istanbul’dan adana’ya, afyon’dan maraş’a , fethiye’den çorum’a anadolu’nun üç bir tarafı demek. yani çarşak gerçekten var! doğu anadolu’da da çarşak kelimesi kullanılmıyorsa onu ikame eden bir sözcüğü bilen lütfen paylaşsın. merak edenler için terimin ingilizce karşılığı scree‘dir.
  
  bir fenomen olarak da pahalı dağ ayakkabılarımızı parçalamaya ve onların albenisini kireçtaşı ve dolomit tozlarıyla kaplayıp yerle hemrenk yapmaya devam ediyor. bu yazıyı 30 ağustos 2004 tarihinde sol tekini aladağlar çarşaklarına kurban verdiğim sevgili ayakkabıma adıyorum.
  
  http://dagdelisi.wordpress.com/2013/03/15/carsak/