die zauberflöte

• sihirli flüt operası, ilkel anlamıyla duygulu bir halk oyunudur. hayal dolu bir masal operasına yönelen, örf ve gelenekten beklenen bir dünya görüşünü müjdeleyen, yepyeni bir müzik sanatının doğmasını sağlamıştır.
  sihirli flüt operasının librettosu johann emanuel schikaneder tarafından yazılmıştır. eserin o tarihlerde iki perde halinde hazırlanan librettosunun, elde bulunan dökümanlara göre, bestelenmesine başladıktan sonra bile, esaslı değişikliklere uğradığı bir gerçektir. ilk temsile acele ile yetiştirilmesi gereken librettonun değişikliğine schikaneder’den başka karl ludwig gieseke ve ignaz von born’un da adları karışmıştır. o zamanlar viyana ve almanya sahnelerinde sihir operalarına ve halk dilinde ‘kaspar’ diye anılan komik bir tipin tekerlemelerine büyük sempati duyan tiyatro meraklıları için, sihirli flüt’ün ilk şeklini schikaneder düşünmüş, ciddi ve komik unsurları içine alan librettonun ilk hazırlıklarını gieseke yapmış, eserin mühim bir kısmı yazıldıktan sonra, esas amacın sırf insanseverlik idealine yönelen fikir ve sembollerle güçlendirilmesi fikrini mozart’a telkin edip, schikaneder metninin bu uğurda altüst olmasına sebep olan kişi ise ünlü hümanist ignaz von born olmuştur. bu duruma göre eserin ilk librettosunda iyiliği temsil eden gece kraliçesi ile kötülüğü temsil eden sihirbaz, düzeltilen librettoda yerlerini tamamen değiştirmişler, gece kraliçesi, fenalığı, kötülüğü, karanlığı, yani karanlık fikir ve düşünceleri, sihirbaz ise iyiliği, aydınlığı, yani insan hak, hürriyet ve sevgisini temsil etmiştir. daha sonra bu rolün adı sihirbazlıktan çıkarılıp, ignaz von born tarafından sarastro olarak değiştirilmiştir. sarastro, insanlık tarihindeki büyük din kurucularından biri olan zaroastr(zerdüşt)’dır. böylelikle sihirli flüt operası yalnız halkın ilgisini çeken müzikli bir sihir oyunu olmaktan çıkarak, iyilik ve kötülüğün savaşını ve iyiliğin, kötülüğü mutlaka yeneceğini açıklayan sembolik bir hümanizm eseri olmanın önemini elde etmiştir. eserde iyilikle kötülüğün temsilcileri olan gece kraliçesi ile sarastro, kendilerine mahsus amaçları gerçekleştirmek için insana yönelmiş, ancak sönmez aşk ve sarsılmaz iman kuvveti, ölümlü insanı karanlık gücün elinden alıp, sarastro’nun güneş tapınağına, yani değişmez gerçeğin mihrabına çekip götürebilmiştir. böylelikle insan, ancak aşk ve iman gücü ile kurtulanların tarafına katılabilmiştir. bu eserde korkunç deneme ve sınavlarla güneş tapınağına giden yolu arayıp bulan ve gerçeğe erişmişler arasına katılabilen kişiler; genç prens tamino ile sevgilisi pamina’dır.
  sihirli flüt operasına çok önemli bir rol olarak sonradan katılan bir tip de papageno’dur. bu tipi schikaneder librettoya sokmuş ve eserin ilk oynanışında, papageno partisini bizzat kendisi temsil etmiştir. papageno, bir kuş hafifliği ve saflığı içinde ölümlü dünyanın hasis menfaatleri ile kolayca avunabilen, daha fazlasını istemeye gücü yetmeyen, güneş tapınağı’nın kapısına kadar gelmişken, nereye ulaştığının farkına bile varmadan hasis dünyaya yüzünü dönen, kıt görüşlü, fakat zararı da olmayan insanı temsil etmektedir. onun için papageno, kendi düşünce seviyesini, kuş kılığında temsil etmektedir. bu role kuş-adam da denmektedir. nitekim papageno’nun, sevgilisi papagena’yı ve hoşlandığı yemekleri ve içkileri elde etmekten başka derdi yoktur. sarastro’nun tapınağına kabul edilen ermişler arasına katılabilmenin ne demek olduğunu düşünecek durumda da değildir. papageno, eninde sonunda sevgilisi papagena’ya kavuşur ve her ikisi de, temsil ettikleri fikir seviyesi bakımından, tamino ve pamina’nın temsil ettikleri yücelik seviyesi karşısında, yeryüzünde bulunan kıt görüşlü ve halinden memnun insanları temsil ederler. pamina ve tamino saf sevgi idealinin dişi ve erkek temsilcileridir. onlar ruhlarında sabır ve erdemi taşırlar.
  sihirli flüt operası , insanoğluna , sevgi ve iman yoluyla , hikmeti , hakikati ve mutluluğu arattıran ışığı , sanatta sembollerle idealize eden bir eserdir ve insan hak ve hürriyetine yönelen duygu ve iradenin moral müjdecisidir. hatta imanda irade ve isteğin sembolü olan “sihirli flüt”ün sesi , her engeli aşıp her güçlüğü yenmiş, korkunç ihtirası ve karanlık fikirleri temsil eden gece kraliçesi ile zenci monostatos’un kötülük prensiplerini önleyen bir insan azim ve iradesinin doğup gelişmesine yol açmıştır.