anadolu medeniyetleri
-
*
kronolojik sıraya gore;
1.(bkz: hititler)
2.(bkz: urartular)
3.(bkz: frigyalılar)
4.(bkz: lidyalılar)
5.(bkz: pers imparatorluğu)
6.(bkz: helenistik dönem)
7.(bkz: doğu roma imparatorluğu)
8.(bkz: türk devletleri) (bkz: #289001)
9.(bkz: osmanlılar)
10.(bkz: türkiye cumhuriyeti)
olarak sayabiliriz. tüm bu devletleri veya uygarlıkları kendi başlıklarında da incelemek çok mümkündür ancak devlet, medeniyet, uygarlık ya da her ne demek isterseniz o isimle kurulmuş olan merkezi yönetimli bu medeniyetlerin dışında, hititlerden de once anadolu’da yaşam vardır, bu yaşam yazılı belgelerden yoksun olduğu için çok iyi bilinmez ancak yine de o yaşamı kısaca özetlemek de mümkündür.
pek medeniyet sayılmayacak olsalar bile anadolu’da yaşam kalkolitik çağ’la birlikte başlar. insanlar bu dönemde dağınık durumdadırlar ve mesken olarak mağaraları, sığınakları seçerler. kurulmuş kentler, köyler söz konusu değildir.
bu çağda anadolu’da ki görülen en önemli yerleşim yerlerinden birisi yarımburgaz mağarası’dır ve küçükçekmece’de bulunur. bir diğer yerleşim yeri de karain mağarası’dır bu iki önemli yerleşim yerinin dışında palanlı, camuşlu ve tirişin yaylası sayılabilir ve tüm bu yerleşim yerlerinde mağara resimleri bulunmaktadır.
mesolitik dönemde ise yine karain, öküzini, belbaşı, beldibi gibi mağaralar yerleşim görmüştür. insanlar hala bu tür yerlerde yaşamakta, toplayıcılık ve avcılıkla yaşamlarını sürdürmektedirler. bu dönemde “mikrolit” adı verilen taş aletler görülmeye başlamıştır.
neolitik çağ ile birlikte anadolu’da ilk köy veya kent adını verebileceğimiz yerleşim yerleri görülür. insanlar artık yerleşik hayata geçmeye başlarlar.
bu çağ akeramik neolitik, erken neolitik, geç neolitik olarak 3 bölüme ayrılır.
akeramik neolitik çağ’ın yerleşim yerlerinden biri olan hallan çemi ve çayönü’nde yuvarlak planlı evler bulunmaktadır. çayönü, neolitik çağ’ın tüm dönemlerini yaşadığını gösterir. burada daha karmaşık planlı kerpiç yapılar ve yuvarlak planın dışında ızgara planlı yapılar da görülür.
nevala çori’de bu döneme ilişkin çok önemli yerleşim yerlerinden biridir ve 4. yapı katında kutsal bir yapı bulunmuştur. bu kutsal yapı hem dini inanışların var olduğunu hem de bu inanışları yöneten bir rahip sınıfının olduğunu gösterir ve şüphesiz ki anadolu’da en eskiye tarihlenen dini yapıdır.
bu yerleşim yerlerinin dışında bu çağda anadolu’da aşıklıhöyük, can hasan, suberde, gibi yerleşim yerleri de vardır.
erken neolitik çağda insanlar çanak çömlek yapmaya başlarlar. çatalhöyük bu çağın en önemli temsilcilerinden biridir. şehirde evler, kutsal yapılar, ana tanrıça figürinleri bulunur. höyücek’de bulunan kutsal yapı, oranın bir kutsal ziyeret yeri olduğunu gösterir niteliktedir.
geç neolitik çağ’da hacılar höyüğü önem taşır.avlanma artık önemini yitirmeye başlamış, kadının doğurganlığı, dolayısıyla da ana tanrıça, toprak ana gündeme gelmeye başlamıştır. bu dönemi yumuktepe, can hasan ve aphrodisias’da takip edebiliriz.
kalkolitik çağ erken ve geç olmak üzere ikiye ayrılır.
erken kalkolitik çağ’da belirgin bir nüfus artışı görülür. bu dönemde en iyi iskan edilen bölge göller bölgesidir. hacılar, kuruçay, höyücek bize bu çağla ilgili bilgiler verir. güney anadolu’da bulunan yumuktepe, gözlükule de bu dönemden örnekler verir. halaf kültürü bu dönemde boyalı keramikleri ve tholos denilen kubbeli yapılarıyla kendisini anadolu’da hissettirmeye başlar ancak bir süre sonra yerini ubeyd kültürü alır. bu sümer medeniyetinin temellerinin de atıldığı kültürel bir dönemdir.
geç kalkolitik çağ’da kumtepe, beycesultan, kuruçay, yazırhöyük, ikiztepe, korucutepe, norşuntepe, arslantepe önemli yerleşim yerleridir. bu çağda ubeyd evresini izleyen uruk evresi izleri görülür ki, yazıya geçişin ilk adımları bu evrede atılmıştır.
ilk tunç çağı, yazının keşfinin izleyen gelişmelerin sonucunda başlamıştır. anadolu’da bu dönemde sosyal sınıflar iyice belirginleşmiş, ticaret bu durumu belirleyen en önemli özellik olmuştur. bu dönemin i, ii ve iii. tunç çağı olarak üç bölüme ayrılır.
ilk tunç 1’den itibaren batıya doğru baktığımızda troya 1’i görürüz. kaleler ve beylikler dönemi kendisini troya 1 ile gösterir. diğer yerleşim yerleri ise beycesultan, demircihöyük, alacahöyük, dündartepe’dir.
troya 1’in yıkılmasıyla birlikte hiç bir kesinti olmadan ii. tunç dönemi’ne girilir ve ii. troya daha büyük ve güçlü kalesiyle kendisini gösterir. schilemann’ın priamos’un hazinesinin bulunduğunu iddia ettiği bu dönemdeki en önemli gelişme, çömlekçi çarkının kullanılmaya başlanmış olmasıdır. bu dönemdeki diğer yerleşim merkezleri beycesultan, limantepe, etiyokuşu, ahlatlıbel, alişar gibi merkezlerdir.
bu çağda anadolu’da görülen büyük felaketlerle birlikte iii. tunç çağı’na girilir ki bu bahsi geçen felaketler, batı ve güney anadolu’daki yangınlar, balkanlardan gelmiş olabilecekleri düşünülen istilacı kavimler, luvilerin göçü olabileceği düşünülmektedir.
bu çağda khirbet kerak veya karaz denilen bir kültürün etkileri görülür. bu kültür anadolu’ya hurrilerin göçüyle birlikte gelmiş olmalıdır ve anadolu’da bir nüfus yoğunluğuna neden olur. dönemin yerleşim yerleri gelinciktepe, şemsiyetepe ve değirmentepe’dir.
orta tunç çağı’nda kaleler ve beylikler değil, prensler ve tüccarlar devridir. ticaretin gelişmesiyle birlikte yazı anadolu’ya gelir. ticareti yapanlar ise assur ticaret kolonileridir ve bu devre isimlerini assur koloni çağı olarak verirler. en önemli ticaret kolonileri kaniş, şamuha, şupillua, ulşa, zalpa, elehut adı verilen karum ve wabartumlardır.
asssur ticaret kolonileri çağında anadolu’da irili ufaklı beylikler vardı henüz merkezi bir idare sisteminden bahsetmek mümkün değildi. son tunç çağı ile birlikte anadolu’da artık hititlerle birlikte devletler görülmeye başlanır.
tekrar bakınız;
1.(bkz: hititler)
2.(bkz: urartular)
3.(bkz: frigyalılar)
4.(bkz: lidyalılar)
5.(bkz: pers imparatorluğu)
6.(bkz: helenistik dönem)
7.(bkz: doğu roma imparatorluğu)
8.(bkz: türk devletleri)(bkz: #289001)
9.(bkz: osmanlılar)
10.(bkz: türkiye cumhuriyeti)
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap