emmanuel-joseph sieyes

• kurucu iktidar (pouvoir constituant) ve kurulmus iktidar (pouvoir constitué) ayrimini yapan ilk dusunur. aslinda kendisinden once bircok siyasal dusunurun (hobbes, locke, rousseau, montesquieu) kuramlarinda izleri bulunan ama acikca tartisilmamis bir ayrima dikkat cekiyor. bu da tesadufi degil cunku kendisinden sonraki iki yuzyila dusunsel anlamda resmen damgasini vurmus fransiz ihtilali ile ilk kez (bugun anladigimiz anlamda) 'devrim' dusuncesi gundeme geliyor. bu tarihe kadar devrim nosyonu siyasal yapida restorasyonu nitelerken, dolayisiyla siyasal sistemi degil, yoneticiyi (bu krali sevmedik)(1) ve yonetim bicimini (kral kalsin ama parlamento da kuralim) degistirmeyi hedefleyen hareketler olarak kalirken (2), 1789 bastille ayaklanmasi ile bir sistemin toptan degistirilmesi gundeme geliyor. en basit anlamda siyasetin grameri degisiyor: yasanin, otoritenin, mesruiyet ve iktidarin kaynaginin yeniden tanimlanmasi gerekiyor.
  
  iste bu noktada o gune degin, devletin kaynagi sorusuna monarkin iktidarini mesru kilan (egemen olmazsa herkes birbirini keser, malimiz mulkumuz olmaz vs.) ve itaatin gerekliliklerini savunan cevaplar gelirken, sieyes (rousseau' da ilk defa ornegini bulmus) "devletin kaynagi onu oncelleyen bir grubun (ulus, toplum ) genel iradesine baglidir" cevabini veriyor. kurulmus bir iktidari oncelleyen kurucu bir iktidar vardir (ki bu iktidar anayasayi yapan ya da degistiren iktidardir), yasa kaynagini anayasadan, o da halkin iradesinden alir cevabini veriyor. ama bu cevap elbette modern siyasal kuramda mesruiyet sorununu cozmuyor. o irade nasil belirlenir (3), degisebilir mi, degistirmenin yolu yeni bir devrim yapmak midir? kurucu iktidar adil midir yoksa keyfi mi? hukuku oncelleyip onu belirledigine gore kurucu iktidarin hukuksalligini/adil olup olmadigini ne sekilde saptayabiliriz gibi bircok soruyu beraberinde getiriyor.
  
  ----
  (1) foucault'nun 'elestiri nedir?' (what is critique) seminerinde izini surdugu direnme pratigi tam da bu soruya isaret eder. su ya da bu sekilde nasil yonetilmesek?(how not to be governed like that ) ne yapsak da su papazin iktidarindan kurtulsak gibi dertler onaltinci yuzyil ve daha evvelinde dahi bulunan sorulardir; foucault kantci aydinlanmanin ongordugu ozgurlesme (emancipation) projesinden evvel critique bu tur kacinma ve direnme pratikleri ile sekil buluyordu der.
  (2) mesela locke. kuraminda bizim anladigimiz anlamda devrimci hicbir nuve yok, ama bu adam zamaninin devrimcisi, glorious revolution/sanli devrim 'in onderlerinden.
  (3) yine foucault bu tur sorulara "hade ordan irade mirade yok, hersey iktidar mucadelelerinin sonucudur mealinde bir cevap veriyor.