falanks

• her ne kadar, savaşlarda yerini alması sümer ve antik yunan'a dayanıyor olsa da, özellikle iskender çağı’na (iö 336-323) damgasını vuran, askeri formasyon. büyük iskender’e tuna’dan indus'a kadar sürecek olan zafer dolu yürüyüşünde, eşlik eden makedon piyadesi, phalanx düzeninde altın çağını yaşamıştır.
  
  makedon phalanx'ı hakkında bir kaç kelam:
  
  “
  (….)
  
  makedon piyadesinin hoplite ve peltast karışımı teçhizatları vardı. ana saldırı silahı sarisa^*, yaklaşık 50 cm uzunluğunda yaprak şeklinde bıçağı ve aynı uzunlukta sivri bir dipçiği olan altı metre boyunda büyük bir kargıydı. toplam ağırlığı 7 kg kadardı. silah ancak çift elle kullanılabildiğinden, askerlerin sadece, boyundan asılan ve sol omzu koruyan yuvarlak küçük kalkanları vardı. başka silahlar da vardı: daha klasik kısa mızrak ve kılıç, ama bunlar göğüs göğüse savaşta ikincil önemdeydiler. en önemli silah sarisa’ydı ve bir askerin yalnızken kullanabileceği bir silah değildi.
  
  (….)
  
  zırh pek yaygın değildi. hafif beden zırhı olması akla yatkındır. asıl korumayı sarisa’nın uzunluğu sağlıyordu ve phalanx’ı ok dışında her şeye karşı koruyordu; dolayısıyla, ağır beden zırhı giymek gerekmiyordu. ellerinde sarisa’ları olmadığında hafif piyade ile boy ölçüşebilecek çevikliğe kavuşuyorlardı.
  
  on altı birimden oluşan phalanx’tan (aslında teknik adları dekas’tan anlaşılacağı gibi, on birim), birleşerek lochoi adı verilen daha büyük birimler oluşturuyorlardı. phalanx formasyonunda, on altı sıra bulunmaktaydı; yan yana yerleştirilen dekades’lerde daha tecrübeli ve yüksek maaşlı askerler ön tarafta bulunuyordu. bir çarpışma sırasında sadece ilk üç ya da dört sıra sarisa’larını yere eğilmiş olarak kullanıyorlardı; diğerleri silahlarını dik tutuyor ve vücut ağırlıklarını ön sıranın momentini artırmak için kullanıyorlardı. phalanx derinliğini otuz iki sıraya çıkarmak için dekades’lerin sayısı iki katına çıkarılabilir veya sekize indirmek için yarıya düşürülebilirdi; bu durumda, ön saflardaki değişiklik yavaş olurdu, tıpkı issos savaşı’nda, başlangıçta otuz iki sıra olan makedon safının ova genişledikçe açılması gibi. ön saflarda boşluklar oluştukça, arkadan phalanx’ın derinliği sekize düşene kadar sırayla asker yollanırdı.
  
  iskender’in illiryalılar için 335 yılında düzenlediği gösteri kayıtlara geçmiş en etkili gösteridir. iskender gösteri sırasında phalanx’ın derinliğini 120’ye çıkardı ve yürüyüşün ve sarisa’ların yönünü değiştirerek ön safta bir dizi değişiklikler gerçekleştirdi. en son olarak, bütün ön sırayı geriye çekerek, solda kama şeklinde bir uç oluşturdu. bu manevralar sessizlik içerisinde gerçekleştirildi; tören alanındaki disiplin kusursuzdu. talimlerle, esnek ve bir bütün halinde kalabilen bir piyade kuvveti hedefleniyordu.
  
  (….)
  
  her çarpışmada bütün silahlara gerek duyulmuyordu. örneğin [üçüncü] darius’u kovalayan piyadenin ağır sarisa’larını taşımış olması mümkün değildir, muhtemelen ellerinde sadece mızrak bulunuyordu. ancak askerlerin ana silahlarının sarisa olduğu açıktır. saraydaki makedon muhafızlar, zor ve uygun olmayan durumlarda bile sarisa kullanıyordu. 335 yılında tuna’yı geçerken makedon piyadesinin elinde sarisa bulunduğu bize kesin bir dille söylenmektedir. phalanx’taki asker bir bütünün parçasıydı; yoğun talimlerle çok özel bir savaş tekniği öğrenmişti ve çağdaş dünyada eşi benzeri bulunmayan bir teçhizata sahipti.
  
  (….)
  
  "
  
  [alıntı: bosworth, a. b. - büyük iskender’in yaşamı ve fetihleri: fetih ve imparatorluk, dost kitabevi yayınları, kasım 2005, ankara.
  
  orj: conquest and empire: the reign of alexander the great (ingilizce aslından çeviren hamit çalışkan)]
  
  bir iki resim için;
  
  antik bir vazo deseninde phalanx: http://www.wargames.co.uk/…rchive/may04/phalanx.jpg
  
  yürüyüş halinde phalanx:
  http://www.mlahanas.de/greeks/images/army1.jpg
  http://faq.macedonia.org/images/phalanx.jpg
  http://www.awesomestories.com/…/user/160fb1a163.jpg
  
  sarisa örnekleri;
  http://scottthong.files.wordpress.com/…sarissa1.jpg
  http://scottthong.files.wordpress.com/…a2.jpg?w=215
  http://farm3.static.flickr.com/…5d.jpg?v=1208593851
• antik yunanda, savaşta omuz omuza dizilen, kalkanlı ve uzun kargılı piyadelerden oluşan alay.
  
  kapitalizmin tekelleşme eğilimi taşıdığını gören ilk düşünürlerden charles fourier, 19. yüzyılda işçilerin tıpkı phalanx'ler gibi örgütlenmesi gerektiğini, tekelleşme eğilimindeki sermayedarlara karşı koymanın tek yolunun bu olduğunu söylemiştir.
• eski yunanlilarda ozellikle makedonya yayalarinin cekirdegini olusturan mizrakli alay.
• sparta lilarin bulusu olan agir zirhli piyade. agir kalkanli ve dusmani ezmekte kullanilan askerler. dayanikliliga yonelik yetistirilirlerdi. romalilarda bu birliklerden ornek alarak agir lejyonlarini duzenlediler.
• parmak kemiklerine verilen ad. dipten uca doğru ph. proximalis(i-v), ph. media(ii-v), ph. distalis(i-v) diye sıralanırlar. başparmakta phalanx media bulunmaz.
• döneminde roma imparatorlugunun gücünü oluşturan en önemli etmenlerden biri.
• bu duzende her piyade yanındakini korumakla onun kalkanı olmakla yukumludur bu nedenle dayanısmayı birbirine bağlılığı arttıran bir taktiktir.
• hoplites adı verilen piyadelerden oluşan birlik. sarissa denilen boyu 7 metreye ulaşabilen mızrakları ve çok sıkı saflar halinde savaşmaları ayırdedici özellikleridir. büyük iskender phalanx'ın yandan gelen saldırılara karşı olan zaafını kapatmak için piyadelerin iki yanına yerleştirdiği makedon hafif süvarisini kullanmıştır.
• büyük iskender, falanks formasyonları ile o zamanlar bilinen dünyanın yarısını fethetti.
  
  tabii onun başarısını yalnızca gelişmiş askeri tekniklere bağlamak çok da doğru olmayacaktır. asıl etken, bu gelişmiş askeri tekniği doğuran üstün yunan kültürü ve medeniyetidir.
  
  onun da müsebbibi, atina kent devleti örneğinde görüldüğü gibi bütün akdenizde koloniler kurup ticareti ellerinde tutmalarıdır.
  
  buraya iyi dikkat edin! sanayi ve ticaretin olduğu yer, her zaman çağdaşlarının her alanda önündedir.
  
  hem roma, hem de makedonyalılar, yunan falankslarını kendilerine örnek alıp farklı istikamette geliştirdiler.
  
  roma'lılar, ağır zırh, geniş kalkan ve kısa kılıcı esas alırken, makedonyalılar uzun mızrak(kargı) ve zayıf zırh, zayıf kalkan kullanma yolunu tuttular. daha sonradan roma'lıların yönteminin daha isabetli olduğu anlaşıldı. makedon falanksları ile karşılaşan roma'lılar, mekedonları toptan imha ettiler.
  
  makedon falankslarının nasıl savaştığını aşağıdaki linkten görebilirsiniz:
  
  https://www.youtube.com/watch?v=anbqyahcplq
• büyük iskender, spartalılar ve roma lejyonları tarafından açık arazide piyadeye karşı çok etkili olarak kullanılmış strateji.
  
  lakin hun hafif suvarilerine karşı tek kelime ile çuvallamıştır, zira yanan ziftli kütükle bowling oynayarak sayı yapan atlılar karşısında çok canları yanmıştır lejyonerlerin.