kaos teorisi

• (bkz: kaos) fenomenini sorusturan (bkz: teori).
  kaos teorisinin onemi sanildigindan cok daha fazladir. -o kadar derin bilgim olmasada her hangi bir islemi anlayabilirim ve gerekeni yaparim- gibi bir dusunce yanlistir. her hangi bir islemi veya sistemi digerlerinden izole edip bir "dogru" sonuca varmak cogu zaman "yanlistir". ozellikle 1+1=3 olabilecegi sistemlerin varolmasi, lineer yaklasimin ne kadar hatali olabilecegini goz onune serer. ayrica hemen hemen butun "gercek hayat" sistemlerin non-linear olmasi kaos teorisinin (bilimsel) bir hobi olmadigini gosterir.
  
  lineer olmayan bir dinamik sistemde (genelde) asagidaki yazan davranislardan bir veya daha fazlasi belirir.
  
  * sonsuz hareketsizlik
  * sonsuz gelisim (sadece sinirsiz sistemlerde)
  * periodik hareketlenme
  * (bkz: quasi) periodik hareketlenme
  * kaos hareketlenme
  
  hangi davranisin belirecegi, sistemin baslangici ve parametrelerinin degerlerine baglidir. bu davranislardan en populeri kaos hareketlenmedir. (teoriye isim veren davranis)
  
  bir sistemi bir kaos sistemi olarak tanimlayabilmek icin sistem su kosullara uymasi gerekir:
  * (bkz: sinirsiz) olmali
  * baslangic durumunun sisteme etkisi olmali
  * (bkz: gecisken) olmali
  * sistemdeki her nokta icin periodik yorungede bir baska mesafede bir nokta bulunmasi gerekiyor.
  
  her hangi bir hareketi gorsel hale getirmek icin (bkz: faz diyagrami) kullanilabilir. bunu her hangi bir kaos sistemine uyguladigimiz halde cikan tablo ilginctir. (bkz: lorenz attractor) bu garip diyagramlarin yapisi (bkz: fractal) seklindedir.
  
  kaos teorisinin bir cok bilim dalina katkisi olmustur (bkz: felsefe), (bkz: isletme).
• kitabını okuyup hiç birşey anlamadığım teori... aslında kitabı da bitiremedim ama millete bitirdim diyorum...
• tanrinin varligini isplatlamayan, hatta bununla pek alakasi olmayan teoridir. zira kaos teorisi daha once de bahsedildigi gibi hesap kitapla alakali bir teoridir.
  
  daha acik konusalim: kaos teorisi neden sonuc iliskilerinin ve nonlineer sistemlerin isleyisinin hesaplanabilirligi ile ilgilidir yoksa o neden sonuc iliskilerinin dogasini belirlemez. ikincisi, determinizmin alanidir ve klasik determinizm (yani descartesin da bahsettigi, evrenin kesitini su an alabilirsek ucsuz bucaksiz gelecegi en ince ayrintisina kadar gorebiliriz gorusu) ozellikle 18.yyda newton mekaniginin ulastigi essiz basariyla guc kazanmis; idealimzle baltalanmis fakat kuantum fizigiyle ciddi yara almistir. daha sonra moda olasilikci determinizm, paralel evrenler vs olmustur.
  
  metafizik ise tum bunlarin otesindedir. 250 sene kant tarafindan sinirlari guzelce cizilmis ve bilinemezciligin, bilimsel olarak en saglam temelli gorus olmasinin temelini atmistir. sonucta, "yahu herseyin bir nedeni var, big bange kadar gidiyoruz oyleyse onun da bir nedeni var" tarzi bir gorus, big bangden oncesi icin gecerli degildir. cunku zaman-mekan ve nedensellik de bu tekillikle baslamistir fakat kantin da belirttigi gibi insan beyni, nedensellik olmadan ve uzay zaman kaliplari disinda asla dusunemeyecegi, kavramlar olusturamayacagi icin bu siniri sadece deneysel degil (cunku deneyselligin cercevesi olan uzay zaman zaten bigbang tekilliginden once mevcut degil), dusunsel olarak da asmamiza imkan yok. bu vesileyle ne tanrinin varliginin ispati ne de tanrinin olmadiginin ispatinin mumkun olmadigi, uzun zamandir felsefe cevrelerince ustunde mutabakat saglanmis bir konudur.
  
  kaos teorisi de sonucta bu bilimsel cerceve icinde kalan, hayatin anlamiyla uzaktan yakindan iliskisi olmayan, yararli bir matematiksel tekniktir. birtakim bilimlere faydasi uzun yillarca dokunmustur; bundan sonra ise yarar saglamasini umdugum en onemli alanlar emergence teorisi ve yapay zekadir ki bu sayede cok karisik olan ve bilincli bir yaraticisi olmaksizin ortaya cikmasinin imkansiz oldugu dusunulen birtakim sistemlerin gelisimini matematiksel olarak modelleyebiliriz.
• (bkz: butterfly effect)
• gectigimiz 3 ayı (bahsi gecen teorinin) sinanabilecegi bir mekanik sistem aramakla gecirmeme, "nerden sardim bu konuyu basima!" cumlesini defalarca aklimdan gecirmeme neden olmus bir guzel teori.
• ayrica bu teori, bilimsel yaklasimda yeni bir bakis acisini mantikli kilmasi dolayisiyla da fazlaca degerlidir. teori, ana tezinden yola cikilmasi sonucu, sistemleri atomize etmeden(en azindan bunun olanakli olmadigi sistemlerde) makroskobik bir kavrayis gelistirmeye calisir. tabi bunun icin kullanilan matematiksel yontemler de bu teorinin can damarlarini olusturur.
  (bkz: fraktal geometri)(bkz: garip cekiciler)(bkz: periyot katlama)(bkz: poincare map)
  (bkz: bifurkasyon)(bkz: faz diyagramı)(bkz: intermitans)(bkz: nonlineer sistemler)(bkz: öklid disi geometriler)
• lineer olmayan herhangi bir denklemle belirlenen bir fiziksel olayın çok uzun süre sonraki sonucunu öngörebilmek için evrendeki bütün parametrelerin bilinmesi gerektiğini belirten ve bunun imkanızlığı göz önüne alındığında en kuvvetli bilgisayarların ve en hassas ölçüm aletlerinin bile çok uzun süreli tahmin alamayacağını iddia eden teorem. izafiyet teosiryle birleştirildiğinde bilinmesi gereken parametreler tüm evren yerine tahmin zamanının ışık konisiyle sınırlandırılır. mesela bir saatlik bir olay için bir ışık saati yarıçapındaki bütün parametrelerin bilinmesi yeterlidir. teori genellikle hiç bir olayın uzun süreli sonuçlarının asla tahminedilemeyecek olması şeklinde yanlış anlaşılsa da aslında bunun pratikte mümkün olmadığını belirtmektedir (bkz: kelebek etkisi)
• icinde determinizm, butterfly effect, fraktal gibi anahtar sozcukler gectiginden olsa gerek bilen bilmeyen herkesin hakkinda atip tuttugu, relativite ile beraber magazine kurban gitmi$ madur bir teoridir bu. kabaca initial conditionlara hassasiyeti olan uzun sureli aperiyodik davrani$ gosteren deterministik nonlineer sistemlere dayali masum bir teoriyken isminden ve icerdigi sozcuklerden dolayi mistik tatlar yakalayan herkesin hakkinda kitaplar okudugu, icine allah, sosyoloji, evrim, borsa, atyari$i, zamanda yolculuk, hayatin anlami,paralel evrenler, dik dunyalar kari$tirdigi bir corbaya donmu$tur^*. efendim butterfly effect ve strange attractor di$inda pek bir enteresan yonu yoktur, kaotik sistemler hakkinda gelecek tahmini yapilamamasi tamamen analitik araclarin yetersizliginden kaynaklanmaktadir. yoksa nonlineer diferansiyel denklemleri cozebilen bir hayvanoglu ciksa bir milyon yil sonra bir sistemin ne halt edecegini tastamam soyleyebilir. ayrica parametrelerin cok olmasi, hesap yapmak icin tum ko$ullarin bilinmesi geregi gibi $eylerle de alakasi yoktur zira uc parametreli kicikirik kucucuk uc denklem bile^* kaotik olabilmektedir. eger hakkinda atilip tutulacaksa bile elzem miktarda sistem teorisi bilmek gerekir aksi halde (bkz: bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olmak)
• kader ve kısmetin bilimsel yorumudur. hayata dair herşey lineer olmayan bir sistem içersinde yürür ve tüm parametreler bilinemez, eldeki bilgiler için de doğru formulasyon bulunamaz. yapılan her hesap sadece doğruya yakınsar, asla doğru olamaz.
  hatta teorinin kendisi bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olmak kavramını tamamen çürütür. çünkü bu teoriye göre zaten hiç bir zaman tam anlamıyla bilgi sahibi olamıyor, bildiğimizi de tam anlamıyla yorumlayamıyoruzdur.
  
  ayrıca beklenmeyeni beklemek gibi bi refleks yaratır ki bu da hayata tutunmayı zorlaştırır...
• http://www.marksist.com/…onlinekitap/ai/bolum17.htm