kıpti

• mısır'ın yerlisi olan ırk. hıristiyandırlar. arap istilası sonrası önemli bir kısmı müslümanlaşmış olmasına karşın halen mısır demografisinde ciddi bir yerleri vardır. eski bm genel sekreteri butros gali (dedesi osmanlı tarafından asılmıştır) de kıpti idi.
  
  bir de çingenelere kıpti denilmesi durumu vardır ki, aslında ırksal olarak kıptiler ile alakası olmayan hindistan orjinli bir kavim olan çingenelerin bir kısmı da mısır'a gidip avrupa ve asya'ya oradan yayıldıklarından olsa gerek bunlara ve daha sonra bazı ülkelerde genel olarak mısır'dan gelsin gelmesin tüm çingenelere kıpti denir olmuş.
• inilizce de copt, coptic; arap ve islam öncesi mısırlılardan geldiklerini iddia eden, kadınları kleopatra gibi sürme çeken, islamla hristiyanlığın karışımı bir dinleri olan mısır da yaşayan bir halk
• osmanlı cellatlarının milliyetidir.
  
  osmanlı'da cellatlık, türklerin yapmasına izin verilmeyen bir meslekti. cellatlar toplumda uğursuz kabul edilir, itibar ve kabul görmez, dışa kapalı yaşamaya zorunlu olurlardı. mezarlıkları bile ayrıydı bu çoğu kıpti, bir kısmı da hırvat çingenesi olan cellatların. bugün, eyüp'te bir cellat mezarlığının varlığını bilenlerin sayısı pek de fazla değildir aynı nedenlerle. tarih boyunca, hangi coğrafyada yaşarlarsa yaşasınlar sevilmeyen bir ırk olan çingenelerin bu makus talihinin, lanetlenmiş olmalarından kaynaklandığı da rivayet edilmektedir. ama neden ve kimler tarafından lanetlendikleri hakkında deruni bilgiler bulmak kolay değildir.
• eski mısırın yerli halkına verilen bir isimdir, çingeneleri anlamına gelmez. din öğretilerine göre nuh peygamberin ham adlı oğlunun kıpt adlı oğlundan türemişlerdir.
• tarihi bir yanılgı sonucu çingene oldukları varsayılan yerli bir halk. oysa ki doğaları gereği gezgin olup etnik kökenleri racastan'a dayanan ve çingene, roman vs. tabir ettiğimiz halkla dilsel, dinsel vs. hiçbir bağlantısı yoktur. dolayısıyla sanıldığı gibi "müslüman çingene" gibi bir kategoriye de ait olmaları mümkün değildir, zira kıptilerin büyük çoğunluğu doğu ortodoks geleneğine ait ve iskenderiye merkezli kıpti ortodoks kilisesi'ne bağlıdır. azınlıklar arasında kıpti katolik ve protestanlar bulunur. ülkemizdeki kıptiler'in nüfus cüzdanlarında "kıpti" yazması konusu ise ayrımcılıktan çok, etno-dinsel bir grup olmalarıyla alakalı olabilir. zira kıpti ortodoks inancı hıristiyanlığın (ve hatta ortodoksluğun) diğer mezheplerinden farklı ve kıptiler'e özgü bir inançtır.
  
  çingene zannedilmeleri yalnızca türkiye'de görülen bir yanılgı değil aslında, örneğin ingilizce'deki gypsy terimi de eski ingilizce'de mısırlı'ya karşılık gelen egypcien sözcüğünden türemiştir. italyanca, ispanyolca gibi latin dillerinde de durum farklı değil. örnek vermek gerekirse ispanyolca'da mısır sözcüğünü karşılayan "egipto" ile çingene anlamına gelen gitano arasında benzerlik kurmak çok zor değil. kısacası orta çağ'da çingenelerin avrupa'ya mısır'dan geldiği, bu yüzden de mısırlı oldukları zannedildiği için günümüze ve ülkemize kadar ulaşmış bu tarihi yanılgı.
• hindistan/rajasthan kökenli romanlara osmanlı'dan beri kıpti de denmesinin nedeni şudur:
  romanlar, ilk olarak karadeniz'in kuzeyinden avrupa'ya gelir.
  o döneme kadar avrupalıların gördüğü o renkte ten sadeçce mısırlılarda vardır.
  bu nedenle avrupalılar bu karşılarına çıkan halkı mısırlı sanar ve
  mısırlı anlamında, gypsy, kelimesi ve türevlerini kullanılar onları tanımlamak için.
  
  osmanlı balkanlara geçtiğinde, yoğun bir roman nüfusu ile karşılaşır.
  orada onlara mısırlı anlamında söylenen kelime, türkçeye kıpti olarak geçer.
• teyzemin anlattığı kadarıyla başından şöyle bir olay geçmiştir:( sanırım yıl 1956 civarı)
  
  ilkokulda öğretmeni kendisini yanına çağırarak karneleri yazmada kendisine yardımcı olup olamayacağını sormuş, o da yardım edeceğini söyleyip yarı kadar karne ve nüfus kağıdını yanına alarak karneleri doldurmaya başlamış. nüfus kağıtlarından bazılarında arkadaşlarının din hanesinde '' kıpti'' yazıyormuş. merak edip sormuş ' öğretmenim ''kıpti'' nedir' diye. öğretmeni de sessizce '' sus kızım, onlar çingene arkadaşların, o yüzden kıpti yazılı'' demiş.
  
  bunu dinlediğimde çok şaşırdım ve türkiye gerçeği bir anda yeniden yüzüme çarptı. abi biz ne iğrenç bi milletiz be. tamam hristiyan, musevi, müslümanı anladım da her milletin çingenesi var be kardeşim. nedir yani kıpti yazmışsın oraya? ayrımcılığın o dönemde de dibine vurduğu su yüzüne çıkıyor. bi marifet etmişler de sonradan islam diye değiştirmişler, vallahi tebrikler.
  
  -diktynna- tarafından gelen açıklama editi:
  
  kıptilerin kendilerine has iskenderiye merkezli bir kıpti ortodoks kilisesi var ve bu mezhebe ait hıristiyanlara din terminolojisinde kıpti deniyor. din hanesinde kıpti yazmasının sebebi bu olabilir yani, çünkü diğer hıristiyan kiliselerinden farklı bir mezhep.
• bazi yorelerde cimri anlaminda kullanilan kelime.
• yunanca aigyptios^* kelimesinden türemiştir.. önceleri tüm mısır halkını tanımlamak için kullanılmışsa da daha sonraları yalnızca mısır'ın arap olmayan yerli halkını tanımlamak için kullanılmıştır..
• romanlara kıpti denmesi, tıpkı mısır bitkisine mısır denmesi gibi bir yanlış çıkarımın sonucu.
  
  mısır, güney amerika kökenli olduğu halde türkiye’de mısır’dan geldiği düşünülerek (muhtemelen mısır üzerinden geldiği için) mısır buğdayı olarak anılmış, zamanla mısır adını almış.
  
  romanlar hindistan^* kökenli oldukları halde, birçok ülkede mısır kökenli oldukları sanılmış (muhtemelen kutsal kitaplarda mısır halkına biçilen cezanın romanların yaşam tarzına benzetilmesi sebebiyle), onun için onlara kıpti^* denilegelmiş.
  
  velhasıl, gerçekten mısır kökenli olan tek şey ekmeleddin ihsanoğlu‘dur.