kısaltma

• turklerin olu$turma yontemini bilmedigi dil ozelligi. cehaletten midir yabanci dil oykunmesinden midir nedir bilmiyorum, cogunlukla kelimelerin arasindan rastgele bir kac harf secilerek kisaltma yapiliyor. halbuki dilimiz dilbilgisi kurallari $unu soyler :
  
  turkce'de kisaltmalar iki $ekilde yapilir :
  1) kisaltmasi yapilacak kavram tek kelime ise o kelimenin ilk bir veya bir kac harfi alinarak yapilir, harf secilirken harf atlanmaz. ornegin, atm.(atmosfer), mah.(mahalle), sok.(sokak), nu. (numara-no degil(!)-), gr. (gramer)...
  - birbiriyle kari$tirilabilecek kisaltmalar bu kurala istisna olu$turur. ornegin, tel. (telefon), tls. (telsiz), tlks. (teleks), telg. (telgraf)
  - askeri kisaltmalar bu kurallara istisna olu$turabilmekte. ornegin, yzb. (yuzba$i), tb. (tabur), ütğm.(ustegmen)...
  
  2) eger kisaltmasi yapilacak kavram bir kac kelimeden olu$uyorsa,
  a) her kelimenin ilk harfleri kullanilir ve kisaltmanin sonuna nokta konmaz. ornegin, tbmm (turkiye buyuk millet meclisi), age (adi gecen eser), vbg (ve bunun gibi), tsi (turkiye saati ile), nşa (normal $artlar altinda)...
  
  b) her kelimenin ilk bir veya bir kac harfinden olu$an yeni kelime kullanilir ve kisaltmanin sonuna nokta konmaz. ornegin, sunta (suni tahta), akbil (akilli bilet), aselsan (askeri elektronik sanayi)...
  
  ayrica,
  3) uluslararasi kabul gormu$ kisaltmalar, kurumlarin kisaltilmi$ isimleri, bilimsel kavramlarin ve olcu birimlerinin kisaltmalari aynen kullanilir. (metreyi mt, litreyi lt, grami gr $eklinde kisaltan dıngıllar hem bu kurali hem de ikinci kurali ihlal ediyor.) ornegin, bbc (british broadcasting corporation), nasa (national aeronautics and space agency), uefa (union of european football associations), m (metre), l (litre), dr (doktor), tv (televizyon), s* (saniye), g (gram), cos (kosinüs)...
  
  * bu ornegin tdk'nin sitesinde bile s degil sn olarak verildigini gordum. "yaziklar olsun!" dedim.
• amerikalilar kisaltmayi kelime yazilislarini hatirlamak zorunda kalmaktan kendilerini kurtarmak icin icat etmislerdir.
  
  (bkz: spelling bee)
• özellikle baş harfleri kullanarak yapılanlarına feci sinir olduğum şey. arkadaş anlayamıyorum, valla anlayamıyorum. yan yana gelen o harfler anlam teşkil etmiyorsa, beynim anlamayı kabul etmiyor. 5 dakika bu ne demek acaba diye düşünüyorum. haberde gelmiş eyp yazmış, el yapımı patlayıcı yazmak çok mu zor arkadaş ya? haydi türkiye büyük millet meclisi dersin, uzun bir şey, üstelik bir kurum olduğu için kısaltma da münasip duruyor. ama neden eyp, niçin yani? hayır ne gerek var?
• (bkz: kıs.)
• beceriksizlikten yapılanları çok kötü olur.
  bir ramazan pidesi üzerinde çörek otuyla yazılmış bir yazıda olduğu gibi:
  iki satır halinde
  hoşgeld.` :sığdıramamış`ramazan
  bu arada bu kısaltmayı yapan fırıncı arkadaşın bir pide daha harcamamış olması takdire şayandır.
• bu konuda bir standard belirlendi mi bilmiyorum ama günler için şu kullanılıyor genelde:
  pazartesi: pzt
  salı: sal
  çarşamba: çrş
  perşembe: prş
  cuma: cum
  cumartesi: cmt
  pazar: paz
• zümrütevler otobüs durağı zrütevler diye kısaltılır mesela. (bkz: türk isim kısaltma tarihi)
• uzun bir kelimeyi yer veya motivasyon yetersizliginden daha kisa yazma fenomenine verilen isim.. amerikalilar tarafindan icat edilmi$tir..
• çoğu sözlük yazarının, sonuna getirilen ekler konusunda kafasının karışık olduğunu gördüğüm anlatım biçimi.
  
  trt 4 dilbilgisi 2 dersi başlıyor. şimdi gelin beraber öğrenelim.
  
  "küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu esas alınır: cm'yi, kg'dan, mm'den, ykr’un.
  büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde ise kısalt­manın son harfinin okunuşu esas alınır: (bunlar aslında büyük harflerle yazılacak ama malum sözlük yetenekleri) bdt'ye, tdk’den, thy'de, trt'den, ytl’nin. ancak kısaltması büyük harflerle yapıldığı hâlde bir kelime gibi okunan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın okunuşu esas alınır: aselsan'da, botaş'ın, nato'dan, unesco'ya.
  
  sonunda nokta bulunan kısaltmalar kesmeyle ayrılmaz. bu tür kı­saltmalarda ek, noktadan sonra ve kelimenin okunuşuna uygun olarak yazılır: alm.dan, ing.yi, vb.leri.
  
  tonsuz (sert) ünsüzle biten kısaltmalar, ek aldıkları zaman oku­nuşta tonsuz ses tonlulaştırılmaz: agik'in (agiğ'in değil), cmuk'un (cmuğ'un değil), rtük'e (rtüğ'e değil), tübitak'ın (tübitağ'ın değil).
  
  ancak birlik kelimesiyle yapılan kısaltmalarda söyleyişte k'nin yumuşatılması normaldir: çukobirlik'e (söylenişi çukobirliğe), fiskobirlik'in (söylenişi fiskobirliğin)."
  
  kaynak: tdk ağ sitesi.
• bsg (bi' siktir git)