musevi

• bildiğimiz türk insanı bir yahudi'ye "yahudi" derse kötü bir şey söylemiş olduğunu zanneder. çünkü yahudi'yi o güne kadar neredeyse bir küfür gibi kullanmıştır. o yüzden saygı ile bahsetmek gerektiğinde ne yapacağını şaşırmış, bula bula musevi diye bir formül bulmuştur. memleketimize özgü tuhaflıklardan biridir. anlamlıdır.
• joel samberg'in museviler konusunda yazdığı kitap, musevileri
  tanıtıyor.kitap ilk baskısını 1998'te yapmış. dünyada 14 milyon musevi var.
  bunların 5.8 milyonu israil'de, 6 milyonu amerika birleşik devletleri'nde (abd)
  yaşıyor. sadece, new york'ta 1277 sinagog bulunuyor.
  museviler arasında şu ünlü kişiler var:
  · ilk büyük mağazanın kurucusu, adam gimbel.
  · ilk eczaneyi açan, david de leon.
  · ilk profesyonel beyzbol oyuncusu, lipman pike.
  · ilk blucinleri üreten, levi strauss.
  · ilk anaokulunu açan, felix adler.
  · nobel fizik ödülünü ilk kazanan amerikalı albert a. michelson.
  · ilk katalogla satışı gerçekleştiren, julius rosenwald.
  · ilk alışveriş arabasını geliştiren, murray candib.
  · sovyetler'de ilk konser veren amerikalı yehudi menuhin.
  · amerikan'da tv'de yer verilen ilk philadelphia orkestrası'nın yöneticisi, eugene ormandy.
  · ilk doğum kontrol hapının mucidi, gregory g. pincus.
  · modern kadın sutyeninin mucidi, ida rosenthal.
  · atom alimi, fizikçi, albert einstein.
  · beş kez uzaya giden astronot, jeffrey hoffman.
  · polaroid kameranın mucidi, edwin land.
  · sabin aşısının mucidi, albert sabin.
  · atom saatinin mucidi, jerrold r. zacharias.
  · film yönetmeni, steven spielberg.
  · oyun yazarı, arthur miller.
  · abd tarihinin en başarılı şehir plancısı, robert moses.
  · artist ve aktörler danny kaye, jerry lewis, martin landau, dustin hoffman, elizabeth taylor.
  · sporcu, mark spitz.
  · şarkıcılar neil diamond, bob dylan, billy joel, paul simon,barbara streisand, sammy davis jr., eddie fisher.
  musevi işadamlarının bazıları ise şunlar:
  · abd'nin en büyük hırdavatçısı home depot'un kurucuları arthur blank ve bernard marcus.
  · colombia pictures'un kurucusu harry cohn.
  · kozmetik üstadı, max factor.
  · saks fifth avenue'nın kurucuları isaac ve jacop gimbel.
  · paramonth pictures'ın kurucusu, samuel goldwyn.
  · kompüter devi intel'in kurucusu, andrew grove.
  · barbie bebeklerin yaratıcısı elliot handler.
  · modacılar, donna karan, calvin klein ve ralph lauren.
  · kozmotik üreticileri, estee lauder ve helena rubinstein.
  · universal pictures'un kurucusu, carl laemmle.
  · toys "r" us'ın kurucusu, charles lazarus.
  · dünya'nın en büyük mağazası "macy's"in kurucuları, isidor ve nathan straus kardeşler.
  · warner brothers pictures'un kurucuları albert, harry, jack ve samuel warner.
  · miramax filmin kurucuları harvey ve bob weinstein.
  listeler, uzuyor gidiyor. burada sayılamayacak kadar nobel ödülü
  sahibi veya medya sektöründe en üst yerleri ellerinde tutan yüzlerce musevi
  kişi var. biz 70, belki dünya çapında 170 milyonuz. onlar sadece, 14 milyon.
  abd ve dünyadaki güçleri sayılarıyla değil, yaptıklarıyla ortaya çıkıyor.
  
  yaman toruner -milliyet gazetesi
• turkler tarafindan uydurulmus kavramdir; dunyanin hicbir yerinde yahudilerin milli ve dini karakterleri birbirinden ayrilmaz, zaten en basta yahudiler boyle bir ayrima karsi cikarlar.
  
  yahudilerde din ve irk ic ice gecmistir. musevilik diye bir sey literaturde yoktur. musevi deseniz yahudiler size donup tip tip bakarlar, cunku yahudiler de kendilerini "musevi" diye adlandirmazlar.
  
  ateist yahudiler de yahudidirler, baska bir dine donmus yahudiler de yahudi dini otoriteleri tarafindan yahudi olarak kabul edilirler. "judah kralligina tebaa" diye adlandirilan halk da yahudilerdir, bugun israil'deki "musevi" diye adlandirilmaya calisilan insanlar da yahudilerdir. cunku yahudilik anneden cocuklara gecer ve o gunku yahudi insanlar ile bugunkulerin ayni genetik kokenden ve soydan geldikleri dna analizleriyle kanitlanmistir.
  
  araplarda dinsel kimlik ve ulusal kimlik ic ice gecmez. hatta araplarda dinsel ve etnik kimlikler de ayridir. bu yuzden arap hiristiyanlar vardir, arap aleviler vardir, arap muslumanlar vardir. ama yahudiler icin boyle bir sey gecerli degildir. "musevilik" diye etnisiteden bagimsiz bir kimlik yoktur.
  
  dunya uzerindeki yahudileri -teorik olarak, sanal bir ortamda- bir araya getirseniz ve "musevi misiniz, yahudi misiniz" diye sorsaniz hicbir yahudi size "ben sadece dinen museviyim, etnik olarak yahudi degilim" demez. boyle bir ayrimi iddia edebilmek icin yahudi dini ve milli literaturlerine yabanci olmak gerekir.
  
  musevi-yahudi ayrimi yoktur; cunku "musa'nin yol gostericiligi" denen kavram da zaten yahudilik'ten bagimsiz degildir; yani musa'dan bagimsiz bir yahudi inanci yoktur. ateist bir yahudi de olabilir; ultraorthodox bir yahudi de olabilir; ama "ben museviyim ama yahudi degilim" diye bir sey yoktur.
  
  "jehudim" halki falan denen insanlar, mitokondriyal dna analiziyle yahudiligi kanitlanmis insanlardir. dunya uzerindeki tum ashkenaz yahudiler maternal genetik karakter olarak dort tane kadindan turemistirler; cunku mitokondriyal dna sadece anneden evlatlara gecer. babanin mitokondriyal dna'si dollenme esnasinda yumurtaya girmez. ayrica yine sefarad ve mizrahim yahudiler icin de ayni genetik kriterler gecerlidir.
  
  araplar ethnoreligious bir grup degildirler. bugun filistin'de bethlehem'de hiristiyan araplar da yasarlar. hatta musevi inancina sahip oldugunu iddia eden samiriler de vardir; ama samirilerin inanci ve inandiklari tevrat yahudilerin "yahudi" inancindan, yahudilerin tevrat'indan farklidir. samiriler de aslinda ethnoreligious bir kimliktirler; ama araplar veya turkler ethnoreligious bir kimlige sahip degildirler. bizde inanc, annenin babanin genetik karakterlerinden dolayi sahip olunan bir kimlik degildir. alevilerde, durzilerde, yahudilerde inanc etnisiteyle beraber olarak ebeveynden yeni nesillere gecer.
  
  din degistirerek yahudi olmak mumkundur; ancak din degistirerek yahudi olan kisiler zaten "milliyetlerini" de degistirerek "yahudi milleti"nden olurlar. sonradan yahudi olup da "ben aslinda sadece musevi'yim, millet olarak yahudi milletinden degilim" diyen yoktur; boyle bir sey soz konusu bile degildir. azeri yahudiler bu konuda guzel bir ornektir.
  
  hazar turkleri veya karay turkleri de denen turk yahudiler, genetik olarak yahudi olmayabilirler; ama "yahudi milliyeti"nden olarak kabul edilirler. etiyopya yahudileri de genetik veya irksal acidan yahudi olmayabilirler; fakat yahudi milliyetine mensupturlar. turkiye'de "ibrani olan yahudiler" ve "ibrani olmayan yahudiler" seklinde gerizekali ayrimlar yapan insanlara da inanmayiniz; bu insanlar holokost'ta oldurulen yahudilerin "ibrani olmayan yahudiler" olduklarini da iddia ederler. tabii ki bu da gercek disidir.
• bazı bireylerin saygılı olmak adına yanlış bilgilendirmeden dolayı yahudi bireylere hitap şekli. yabancı ülkelerde müslüman bireylere muhammedan denmesi müslümanlar tarafından ayıp karşılandığı gibi bu kelime de yahudiler tarafından ayıp karşılanır. çünkü iki dinde de asıl tapınılan peygamber değil tanrıdır. hristiyanlara isevi denmesi konusunda ise üçleme mevzusundan ötürü bu tip bir yargıya varılmamıştır.
• musevi, kalıcı misafir anlamını taşır. engizisyon döneminde ispanya'dan kaçıp osmanlı imparatorluğu'na sığınan yahudilere verilen addır.
• 50 yıl sonra türkiye’de nüfusu 2000’nin altına ineceği söyleniyor.
  
  https://youtu.be/9qjeiwisxta
• musevilerin ulusal yemeği pırasa köftesi mücverin atası olabilirmiş. pırasa köftesi pırasa ve kıymayla yapılıyor. mücver tarihine sonradan girmiş olabilecek kabak, patates, dolma içi vb ekler rum kökenli olabilir. öte yandan lalanga sözcüğünü bir arkadaşım soba üstünde pişen yatay/yapraksı kesili patates dilimleri için kullanılıyor duymuş. dolayısıyla lalanga mücverin yuvarlak/oval şekline atıf yapıyor olabilir.
  
  bu terapi bokunu bir yahudi buldu, ama hıristiyanlara öykünerek buldu. şimdi sen içine müslümanlık mı iğneleyeceksin? doğal terapi etkisine bakarsak, musevi gizemli, isevi sosyal, muhammedi ise tüm temel akılcılığa karşın pagan ve çocuksu. dua, 'istiyorum' diye tutturmak; zikir kendini uyuşturmak; muska büyüsel tümgüçlülük beklentisi.
  
  (bkz: yahudi/@ibisile)
  (bkz: kızıl yahudiler)
• türkiye'de yaşayan musevilerin çıkardığı gazete için (bkz: şalom)
• (bkz: kyle broslovski)
• (bkz: yahudi)