• kant'ın ortaya attığı bir felsefe kavramı, karşıt anlamlısı için (bkz: sentetik önerme).

    eğer bir önermenin doğru olup olmadığını bilmek için, sadece önermede geçen kelimelerin anlamlarını bilmek yeterli ise bu önermeye analitik önerme denir. diğer bir deyişle bir analitik önermeyi doğrulamak için dış dünyaya bakmamız, deney gözlem vs. yapmamız gerekmez. bir örnek vermek gerekirse:

    bütün keller saçsız olanlardır

    önermesi analitik bir önermedir. gidip tek tek kel insanların saçı olup olmadığına bakıp, "hmm, harbiden öyleymiş" dememiz gerekmez bu önermenin doğru olması için. kavramların anlamları sayesinde bu önerme zaten doğrudur. tabiî bu tip önermeler bize dünya ile ilgili bilgi vermez, yalnızca kavramlar arasındaki ilişkiyi gösterir, ya da tanım yapar.

    bu tip önermeleri tanımlamanın bir diğer yolu "öznenin yüklemi içerdiği önermeler" demektir. yukarıdaki önermede yüklem (saçsız olmak), öznede geçen kavram (kellik) tarafından zaten içerildiğinden bu önerme bize dünyayla ilgili bir bilgi vermez.

    deneyden bağımsızlığı yüzünden a priori önerme kavramı ile karıştırılan analitik önerme kavramının farkı şuradadır: "a priori-a posteriori" ayrımı epistemolojik bir ayrımken, "analitik-sentetik" ayrımı semantik bir ayrımdır. (bkz: #18346515)

    ha, quine'a sorarsanız analitik önerme diye bir şey yoktur, o ayrı.
  • bu ayrım kant'ın felsefesinde (ve daha sonra da mantıksal pozitivizmde) büyük önem taşımakla beraber leibniz'e aittir ("iki tür hakikat vardır: akılcı hakikatler ve olgusal hakikatler"), leibniz "alternatif olası dünyalar" kavramını da felsefeye bu ayrımdan hareketle sokmuştur, voltaire'in leibniz'i alaya almasının sebebi de bence (ki bu konuda yalnız değilim) aslında onu (hatta alman metafizik geleneğini)hiç bir zaman yeterince anla(ya)mamış olmasıdır.
  • (bkz: totoloji/#10424498)
  • ilk olarak kant'ın başının altından çıkmış ama sürekli deforme edilerek farklı anlamlarda kullanılmış felsefe terimi.

    kant'ın tanımı şöyledir: öznesi yüklemini içeren önermeler analitiktir. örneğin "kara kediler karadır". analitiktir çünkü "kara olmak"* "kara kedi"de* içerilmiştir.
    carnap ise şöyle tanımlar: doğruluk değeri yalnızca içindeki terimlerin anlamının bir fonksiyonu olan önermeler analitiktir. örneğin "kara kediler karadır". analitiktir çünkü "kara", "kedi" ve "kara olmak" laflarının anlamını bilen biri bu önermenin doğru olduğunu anlamak için başka bir şeye gereksinim duymaz.

    e ikisi aynı şey işte demeden önce bir örnek daha inceleyelim:
    örneğin "iki nokta arasındaki en kısa yol bir doğrudur"
    kant der ki: bakıyorum bakıyorum "kısa" olma kavramımın içinde "doğru" olmayı bulamıyorum. neymiş: analitik olmayan önermeymiş*
    carnap der ki: aç bak öklid'in kitabına, bu ifade tanım gereği doğrudur. neymiş: analitik önerme, çünkü yalnızca anlamlardan bulduk doğruluk değerini.*

    öyleyse geometri kant'a göre sentetik, carnap'a göre analitik. daha başka tanımlar da var ama üşendim şimdi hepsini yazıp örneklemeye.
    mantıkçı pozitivistlere göre* tüm a priori önermeler analitiktir. tanım gereği! o nedenle derdi sentetik a priori bulmak olan kant'a hiç uymaz.*
  • (bkz: sağcıların düzene asla itiraz etmemesi)
  • bu tip önermelerin reddedilmesi çelişki doğurur.

    örnek: bütün anneler kadındır. anne zaten tanım itibariyle, ebeveynlerden kadın olan olduğu için bu önermenin reddi çelişki doğurur.
hesabın var mı? giriş yap