hadım sinan paşa

• osmanlı sadrâzamlarından. doğu bosna’da boroviniç isminde asil bir âileye mensuptur.
  
  enderun’da yetişti. sarayda çeşitli görevlerde bulunduktan sonra bosna sancakbeyliği ile dış hizmete çıktı (1514). yavuz sultan selim’in iran üzerine hareketi sırasında maltepe mevkiinde (nisan 1514) mustafa paşa yerine anadolu beylerbeyi oldu. çaldıran savaşında osmanlı ordularının sağ kanadına komuta etti. savaş sırasında şah ismâil’in komutanlarından ustaclu mehmed hanın saldırısını başarıyla karşıladıktan sonra karşı taarruza geçip, safevî ordusunu arkadan çevirerek zaferin kazanılmasında önemli rol oynadı. savaş sonunda, şehid olan hasan paşanın yerine rumeli beylerbeyi oldu (eylül 1514).
  
  yavuz sultan selim, çaldıran savaşı dönüşünde daha önceki isyân teşebbüsleri sebebiyle suçlu bulduğu veziriâzam dukakinoğlu ahmed paşayı amasya’da îdâm ettirdi ise de boşalan göreve kimseyi getirmedi. 1515 ilkbaharında sinan paşayı dulkadıroğlu alâüddevle üzerine gönderdi. hadım sinan paşa, alâüddevle’yi mağlup ettikten sonra başını keserek yavuz sultan selim’e gönderdi ve bu başarısından dolayı boş bulunan vezîriâzamlık makâmı kendisine verildi. bu vazîfede üç ay kalan sinan paşanın yerine beşinci defâ olmak üzere hersekzâde ahmed paşa getirildi. ancak hadım sinan paşa'nın azledilmesi herhangi bir hatâ sebebiyle olmadığından kendisine karşı pâdişâh’ın teveccühü devâm ediyordu. nitekim çok geçmeden diyarbekir taraflarında iranlıların bâzı hareketlerinden dolayı pâdişah, hersekzâdeyi azlederek hapsettirdikten sonra yerine tekrar sinân paşayı getirdi (1516). hadım sinan paşa, mısır seferine hazırlanan ordunun seraskeri olarak diyarbekir’e gönderildi. daha sonra elbistan ovasında sultan selim’in kuvvetlerine katıldı. mercidabık savaşının kazanılmasında büyük kahramanlıklar gösterdi (1516). kansu gavri’nin yerine mısır memlûklu tahtına çıkan tomanbay’ın mücâdeleye devâm etmesi üzerine selim han, onu dört bin kişilik kuvvetle gazze üzerine gönderdi. sinan paşa, gazze’yi kısa sürede fethetti. daha sonra ridâniye savaşında yavuz sultan selim, el-mukattam dağını dolaşarak mısır ordularının gerisine sarkarken, sinan paşayı ise kendi yerine osmanlı merkez kuvvetlerinin başında bıraktı. şiddetli saldırılarla geçen savaşı kaybetmek üzere olduğunu anlayan tomanbay, bütün kuvvetleri ile selim hanı öldürmek için otağ-ı hümâyuna saldırdı. yavuz sultan selim düşmanı geriden çeviren kuvvetlerin başındaydı. memlûklar, merkez kuvvetleri başındaki sinan paşayı pâdişâh zannederek bütün kuvvetleriyle bu hatta saldırdılar. sinan paşa göğüs göğüse yapılan bu çarpışmalar sonucu şehid düştü.
• hadım sinan paşa topkapı sarayı'nda akağa olarak yetişmiştir. ilk sadrazamlığa 15 haziran 1515 yılında getirilir. sadrazamlığı iki ay sürdükten sonra yerini hersekzade ahmet paşa'ya bırakır. yavuz sultan selim 26 nisan 1515'de hersekzade ahmet paşa'yı görevden alarak yerine ikinci kez hadım sinan paşa'yı sadrazam olarak atar.
  
  asıl adı "sinanüddin yusuf" olan yusuf sinan paşa, 22 ocak 1517'de ridaniye meydan savaşında ölmüştür. sadrazam hadım sinan paşa ordunun sağ tarafına kumanda etmektedir. memluk ordusunun, saldırısını osmanlı ordusunun sağ tarafına çevirip yoğunlaştırması sinan paşa'yı güç durumda bırakmıştır. göğüs göğüse yapılan çarpışmalar sonucunda merkez cenaha komuta eden yavuz sultan selim, yardım gönderip memlukları püskürtmeyi başarmıştır. ağır yaralanan sadrazam hadım sinan paşa, götürüldüğü yavuz selim'in otağında can vermiştir. üstün cesareti, yiğitliği, dürüstlüğü, bağlılığı ile padişah başta olmak üzere herkes tarafından sevilen hadım sinan paşa'nın kaybı padişahı çok üzer. sinan paşa'nın ölümü üzerine yavuz sultan selim'in:
  
  "mısır'ı alduk emma, yusuf'u gaip (kayıp) ettik!" dediği rivayet edilir.
  
  yavuz'un bir başka söyleminin de;
  
  "yûsuf aleyhisselâmın tahtına nail oldum, fakat sinan gibi sadık ve cesur serdarımdan ayrıldım" biçimde olduğu da ifade edilir.
• çaldıran savaşı'nın osmanlı galibiyetiyle sonuçlanmasını sağlayan osmanlı devlet adamı. safeviler çaldıran'da sağdan ve soldan olmak üzere iki koldan taarruza geçmiş , sağ kanadı şah ismail sol kanadı ustaclu muhammed han komuta etmiştir.
  
  şah ismail sağ kanatta başarılı olmuş ve osmanlı ordusu sağ kanatta geri çekilmiştir. sol kanatta ise ilerleme devam ederken hadım sinan paşa sayesinde düzenli olarak topların gerisine çekilerek safevi sol kanadı topa tutulmuş ve neredeyse safevi sol kanadı kumandanları ustaclu muhammed han'la meydanda imha edilmiştir.
  
  eğer hadım sinan paşa bu hareketi yapmasaydı belki sol kanatta da safeviler üstün gelecek , osmanlı ordusunu iki taraftan kuşatacak ve mutlak zafere ulaşacaktı.
  
  sinan paşa'nın önemi işte bu olaydan anlaşılıyor. yavuz sultan selim ridaniye savaşı sırasında ölen sinan paşa için boşuna "yusuf'un tahtına nail oldum: fakat sinan gibi sadık ve cesur serdarımdan ayrıldım." dememiştir
• saraydan bir paşadır. çoğu piçin, ehe ehe hadımmış dediğini duyar gibiyim. derlerki mısır seferinde öldüğünde bir ordunun başındaymış. padişah hadım sinan paşanın öldüğünü duyunca ağlamışmış.