celvetiye

• 16. yy'da aziz mahmud hüdayi tarafından kurulmuş bir tarikat.
• sivrihisar'da 1544 yılında doğan ve 85 yıl yaşayan şeyh seyit aziz mahmut hüdaî tarafından kurulmuştur. cevlet, inzivayı bitirip, çileyi tamamlayıp çıkmak anlamına gelir. tasavvuf dilinde ise tanrı'nın varlığında fani oluş demektir.
  
  aziz mahmut bursa'da kadılık yaparken ünlü mutasavvıflardan üftade ile tanışmıştır, onun müridi olmuştur. üç yıl ona hizmet etmiş , o abdest alırken suyunu dökmüştür. sonunda şeyhi ona haleflik vermiştir. bursa'yı terk ederek önce memleketi sivrihisar'a sonra da istanbul'a gitmiş, çamlıca'da musalla mescidi'nin yakınındaki bir taş odaya kapanmıştır. buradan da rum mehmet paşa camii yakınındaki bir odaya çekilmiştir. celvetiye tarikatını kurmuş, büyüklüğü kısa zamanda bütün istanbul'a yayılmış ve tanınmıştır. pek çok müridi olmuştur. sultan birinci ahmet'in bir rüyasını yorumlayarak ayrıca ün yapmıştır.
  
  sultan ahmet, aziz mahmut hüdai'yi pek sevmiş, onu sık sık saraya davet etmiştir. aziz hüdai abdest akırken suyunu padişah dökmeye, valide sultan da havlu tutmaya başlamıştır. sultanahmet camii tamamlanınca açılışta aziz hüdai imamlık yapmıştır. mihrimah sultan'ın kızı ayşe sultan'la evlendi. saçları uzun olduğu için celveti dervişleri de saçlarını koyvermişler ve kesmemişlerdir.
  
  sünni bir tarikat olan celvetiliğie giriş, "esmai seba" ile başlamaktadır. yani tanrı'nın yedi adı anlamını taşıyan bir tören kabul edilmektedir. celvetilik bundan başka beş ad daha kabul etmiştir. bunlara da "hurufî esma" denilmektedir. yani kur'an'daki harflerden anlam çıkararak bunlara isim vermektir. bunlar da "vehhap, fettah, vahid, ahed ve samed"dir. dervişler bu adları çekmekte, daha sonra rüyalarını şeyhlere anlatmaktadırlar. şeyh, gördükleri rüyaya göre dervişlere esmanın miktarını tayin etmektedir.
  
  celveti dervişleri, sabah namazından sonra zikir ile meşgul olmaktadırlar. bilinen beş vakit namaza ek namazları bulunmaktadır. ayrıca pazartesi ve perşembe günleri ile muharrem ayının 10'unda, bundan başka recep, şaban ve zilhicce aylarında 6 gün oruç tutmaktadırlar.
  
  celvetilerin taçları yeşildir ve üzerinde 13 dilim bulunmaktadır.
  
  istanbul'da 22 celvetiye tarikatı dergahı kurulmuştur. üsküdar, edirnekapı, dolmabahçe, şehzadebaşı, çamlıca, sofular, fatih, kadıköy, acıbadem'deki dergahlar bunların en önemlileri arasındadır. diğer illerde de celveti dergahları kurulmuştur.
  
  bu tarikatın bandırmalı şeyh haşim baba tarafından kurulan "haşimiye" adında bir kolu vardır.
• celvet halvetin zıddıdır. hak için halk ile beraber, halktan olmak demektir.
• (bkz: şeyh mustafa devati)