cengiz han yasası

• https://tam-metni.nasil-yazilir.com/…an-yasasi.html
• (bkz: jasagh)
• ilk yazili alfabeyi uygur turklerinden alan ( daha dogrusu bir uygur egitimcisinin yardimiyla yeni alfabe hazirlattiriyor) cengiz han'in uygur metnine gore hazirlattigi yasadir.
• bilinmeyen mevlana adlı kitapta cengiz han yasası'nın şeklinden ziyade özünün önemli olduğu vurgulanmış ve şu şekilde yasanın özüne yer verilmiştir:
  
  --- spoiler ---
  bir çivi kaybolduğu için, bir nal kayboldu.
  bir nal kaybolduğu için, bir at kayboldu.
  bir at kaybolduğu için, bir atlı kayboldu.
  bir atlı kaybolduğu için, bir haber kayboldu.
  bir haber kaybolduğu için, bir savaş kaybedildi.
  ve bir savaş kaybolduğu için, bir krallık yok oldu.
  --- spoiler ---
• dönem koşullarına göre hazırlanmış yasadır ancak doğru dürüst kimse okuma bilmediği için tahmin ediyorum tecellisi kafalarına göre olmuştur.
• ana fikri "ölmek kolay yaşamak zor" olan yasa. bu yasa yüzünden moğolların en büyük savaşı ölüme karşı olmuştur. bi yandan da bakıyorum: suya işenir mi lan dalyarak?!
• (bkz: sıçmak da yassah mı gurban)
• 26. maddede geçen "cengiz han'ın oğlu çağatay yasa'ya uyulmasına dikkat etmelidir" cümlesi ile cengiz han'ın oğluna resmi bir ayar verilen yasadır.
• soyle bir madde iceriyor: “adam öldürmeden dolayı verilecek cezadan tazminat (bkz: kanlık)(bkz: diyet) ödenerek kurtulunabilir. öldürülen bir müslümansa 40 altın, bir çinli ise bir eşek verilir.”
  
  çinliye neden eşek veriliyor anlamadım. “nasıl olsa altın versek de gidip eşeğe yatıracak” diye mi düşünülmüş? yoksa hor görme amacıyla mı bir çinliye karşılık bir eşek veriliyor? eşek fiyatını da bilmek lazım tabii. belki de bir eşek 100 altın değerinde idi o zamanlar. konusu açılmışken, altın da rekor üstüne rekor kırıyor bu günlerde, eşek meşek hak getire.
• "tanrı rızası için birer aracı olduklarından bütün dinlere eşit olarak saygı gösterilmelidir" yasası laikliğin doğuya ait ilk uygulamalarından birisidir. bu da laikliğin doğuşunun sadece orta çağa ait batıdaki din savaşları olmadığını, aklın yolunun bir olduğunu göstermektedir.