olabilecek dünyaların en iyisinde yaşıyoruz

• "olabilecek dunyalarin en iyisinde yasiyoruz" ifadesi karmaşık bir yapının üzerine söylenmiştir.
  sorunlar şöyle sıralanabilir; a/ "olabilecek"; aslında nasıl oluştuğuna dair, nasıl olması gerektiğine dair hiçbir şey bilmiyoruz. b/ "olabilecek dünyaların"; yaşam alanımızdan mı, yoksa düşüncelerimizdeki dünyalardan mı bahsediyoruz? örneğin campanella'nın, morus'un ütopyalarının bile olup olamayacağı tartışmalıdır. zira bir ütopya aynı zamanda paradoks şeklinde; distopyadır da. c/ "olabilecek dünyaların en iyisinde"; eşyanın tabiatı gereğince; olmayanı bilmeyiz, hele ki var olan'ın yerine 'o olmasaydı' şerhiyle bir başkasının nasıl olabileceği üzerine görüşümüz sığ olacaktır. kaldı ki "en iyi" ifadesi bile kendi içine karmaşıktır. neye göre en iyi'den bahsediyoruz bu belli değil. en yararlı olan mı? en ahlaklı olan mı? en anlamlı, derin olan mı? veyahut en anlaşılmazlığın getirdiği sarhoşlukla yaşanılan mı? insanın olduğu yerde "iyi" kavramı vardır, ve bununla birlikte "kötü" kavramı. insana ait bir değerlendirme ancak belirleyebilir bir şeyin iyi olup olmadığını. şeyler doğuştan iyi veya kötü değildirler. yaşama alanımızda belli kıstaslardır şeyleri, dini, toplumsal, bireysel vs. alanlarda iyi veya kötü olarak şekillendiren. neye göre en iyi olan, problemi olduğu sürece bu çıkarım sığ kalacaktır. zira doğa hareket halinin bir bütünüdür. herakleitos'un logos 'u da dahil olmak üzere, birçok düşünce akımının ortaya koyduğu birlik kavramına göre doğada hiçbir şey iyi veya kötü değildir. doğada her şey yerli yerindedir. bunun adına da harmonia denir zaten.