olabilecek dünyaların en iyisinde yaşıyoruz

• (bkz: biz daha iyisini yapana kadar en iyisi bu)
• islam açısından doğrudur, ama şunu da eklemek lazım: (bildiğim kadarıyla) islam'da sürekli bir gelişim ve değişim teşviği de vardır. evet, şu anki dünya allah'ın bahşettiği, allah'ın ne eylerse güzel eylediği, onun iradesiyle ortaya çıkmış güzel bir dünyadır. o yüzden dünya'nın haline "dünya niye böyle?" diye isyan etmek büyük bir günahtır islam'da. ancak, insanlara verilen cüz'î irade, dünyayı "daha iyi" hale getirme şansıdır. bu da, fani olan dünyanın sınav olduğunu, insanlığa ve allah'ın nihai arzusuna ne kadar katkı yapılırsa o kadar iyi olacağını ifade eder. islam'da kader, kısa zamanların hesaba katılmadığı haliyle vardır. insanlar kısa zamanlarında, bu büyük kaderin küçük taşlarıyla oynarlar, allah ile ve allah'ta var olma yolunda ilerlerler.
• "olabilecek dunyalarin en iyisinde yasiyoruz" ifadesi karmaşık bir yapının üzerine söylenmiştir.
  sorunlar şöyle sıralanabilir; a/ "olabilecek"; aslında nasıl oluştuğuna dair, nasıl olması gerektiğine dair hiçbir şey bilmiyoruz. b/ "olabilecek dünyaların"; yaşam alanımızdan mı, yoksa düşüncelerimizdeki dünyalardan mı bahsediyoruz? örneğin campanella'nın, morus'un ütopyalarının bile olup olamayacağı tartışmalıdır. zira bir ütopya aynı zamanda paradoks şeklinde; distopyadır da. c/ "olabilecek dünyaların en iyisinde"; eşyanın tabiatı gereğince; olmayanı bilmeyiz, hele ki var olan'ın yerine 'o olmasaydı' şerhiyle bir başkasının nasıl olabileceği üzerine görüşümüz sığ olacaktır. kaldı ki "en iyi" ifadesi bile kendi içine karmaşıktır. neye göre en iyi'den bahsediyoruz bu belli değil. en yararlı olan mı? en ahlaklı olan mı? en anlamlı, derin olan mı? veyahut en anlaşılmazlığın getirdiği sarhoşlukla yaşanılan mı? insanın olduğu yerde "iyi" kavramı vardır, ve bununla birlikte "kötü" kavramı. insana ait bir değerlendirme ancak belirleyebilir bir şeyin iyi olup olmadığını. şeyler doğuştan iyi veya kötü değildirler. yaşama alanımızda belli kıstaslardır şeyleri, dini, toplumsal, bireysel vs. alanlarda iyi veya kötü olarak şekillendiren. neye göre en iyi olan, problemi olduğu sürece bu çıkarım sığ kalacaktır. zira doğa hareket halinin bir bütünüdür. herakleitos'un logos 'u da dahil olmak üzere, birçok düşünce akımının ortaya koyduğu birlik kavramına göre doğada hiçbir şey iyi veya kötü değildir. doğada her şey yerli yerindedir. bunun adına da harmonia denir zaten.
• "mümkün dünyaların en iyisinde yaşıyoruz" diye çevrilse sanki daha şık olacak ifade. hem bu haliyle turgut uyar'ın "bütün mümkünlerin kıyısında" dizesiyle de kardeş olur; ne güzel olur. sonra behçet aysan gelir bu ifadeye dudak büker ve "yok başka bir cehennem yaşıyorsunuz işte" der, kafalar karışır. ne kafaları karıştırmak ne de enseyi karartmak lazımdır. son olarak bertolt brecht'i dinleyerek bu gereksiz yere uzamış entry'i sonlandırmak elzemdir; "umut çelişkilerde" değil midir?
• (bkz: agir sartlarda calisarak yok olup gitmek)
• (bkz: daha iyisini bulamayacagina inanmak)
  (bkz: daha iyisini hayal edemeyince harika bulmak)
• gercekte tum canlilarin olum kalim savasi vermekle yukumlu oldugu, inanilmaz guzellikte ve fakat korkunc bir doga kanuna sahip dunya uzerindeki yasam icin varsayilan kandirmaca. bundan iki hafta once, geziye cikan genc bir cocugun ormanda yolunu kaybetmesi sonucu, gunlerce aclik ve susuzluk cekmesi sonucunda bir de brown snake tarafindan olumle sonuclanan hazin sonunu hatirlatan onerme.
• (bkz: dünya iyiydi de üstünde yaşayanlar kötüydü)
• mükemmeli tasvir ettiği düşünülen önerme. panglos ^* polyanna gibi bu lafı safça tekrar ettikçe, gözümde canlanan hep, bir fanus içinde üzerine kar yağan bir evin içinde durduğu o süs eşyalarıdır. o evin ordan çıkma ihtimali yok. orası olan ya da olacak olan tek gerçektir. bu laf bu yüzden çok kadercidir. voltaire'in ise kader kelimesine tahammül etmesi beklenemzdi.
  
  güneş açma ihtimali gelip geçici, yerlerde hep kar var ve olabilecek olan yeni bir kar yağışı. olabilecek dünyaların en iyisi dünyanın en katı gerçeğini gizlice söyleyen bir sözdür bu yüzden. herkes gidebileceği yere kadar gider ya da gideceği yere bir şekilde varır er ya da geç. olabilecek dünyaların en iyisi berbat bir yer olabilir ya da mükemmel ama mükemmel bile olsa berbat, berbat bile olsa mükemmeldir başka birisi için. aynı dünyanın katmanları vardır. voltaire'in dalgasını geçtiği şey bu. bir ütopya'dan söz etmek gülünç olan. çünkü bu zaten bir ütopya. olabilecek dünyaların en iyisinde yaşıyoruz. daha iyisi olamaz. daha iyisini hayal bile edemeyiz. çünkü oalbilecek dünyaların en iyisini istemiyor kimse, olabilecek dünyaların en iyisini yaratmak, içine kendini oturtmak istiyor. hep birlikte o dünyaya gitmek için yüklerini bırakmaz kimse.
• vaktiyle olduğu gibi, yine yanlış anlaşılan ve ihtimaldir ki ileride de tekrardan ve tekrardan yanlış anlaşılacak olan söz.
  
  zaten anlamak için, önce anlamaya niyetlenmek gerek.