kemalat

• 1900'lerin başlarında istanbul'da faaliyet gösteren 720 terziden biri olan "yani delagrammatika", istiklal caddesi no: 231 adresindeki dükkanında diktiği gömleklerin mustafa kemâl tarafından da tercih edilmesinden sonra hem pazarlama hem de politik kaygılardan ötürü isminin başına "kemâlat" eklemiş ve gömleklerini
  ***
  kemâlat
  yani d.grammatika
  ****
  ismiyle markalaştırmış.
  
  mustafa kemal'in gömleklerinin yaka etiketlerinde ( görsel, görsel, görsel) görünen "kemâlat" isminin satış hacmine etkisi bir tarafa, olayın bir de politik boyutu var. şöyle ki; 1926'da meclis, adı şu olan bir kanun çıkarıyor: iktisadi müesseselerde mecburi türkçe kullanılması kanunu. dolayısıyla grammatika usta'nın isim değişikliği tercihi esasında kanunun bir gereği!
  
  gerçi dükkanın ve markanın adının değişmesi sanırım bu kanundan önce söz konusu olmuş. çünkü atatürk'ün bir diğer gömlekçisi olan petro marino, 1919'da başlayan yunanistan işgali bağlamında anılarında şöyle demiş:
  "istiklal savaşı sırasında yerli rumların anadolu'ya geçmeleri yasak olduğu için, müessese yunanistan tebaalı yani'yi ankara'ya göndermeye mecbur olmuştu. sonradan kemâlat adını alan yani'nin ata'nın gömlekçiliğine başlaması böyle olmuştur. 1929 yılında bende bir iki kere yani ile birlikte ankara'ya gömlek taşımaya gitmiştim." (avni altıner, her yönüyle atatürk, 1981, s. 412).
  
  bir iki okuma kaynağı da bırakayım şuraya:
  - şark ticari yıllıkları ışığında istanbul’da mukîm terziler (1868-1905)
  - atatürk’ün sivil giysilerinin fotoğraflarda incelenmesi