• akla fıkıhtaki tahkîm uygulamasını getiren kurum.

    teoride/kitapta yeri olan, cumhuriyet dönemine kadar az veya çok her dönemde uygulanan, günümüzde de azalmış olsa ve bu ad altında olmasa da, toplumun kodlarına yerleşmiş bir adet olarak yer yer uygulanan tahkîm, anlaşmazlık yaşayan insanların, özellikle de karı-kocanın mahkemeye gitmek yerine âkil, iki tarafın da güvenip saygı duyduğu birine başvurarak aralarında arabuluculuk yapmasını istemeleridir. böylece meselelerin büyümeden ve devlet araya girmeden halli mümkün olur.

    konuyla ilgili bir makalede* tahkim şöyle tanımlanmıştır: "tahkim, davacı ile davalının, yahut aralarında uyuşmazlık bulunan tarafların, bu uyuşmazlığı çözmeleri için kendi rızaları ile bir veya birkaç kişiyi hakem kabul ederek onlardan aralarındaki uyuşmazlığı çözmelerini istemeleridir."

    bu uygulamanın vahyî/kur'anî dayanağı olarak da, sünnetteki örneklerin yanısıra, nisâ sûresinin 35. ayeti gösterilmektedir: "eğer karı-kocanın aralarının açılmasından korkarsanız, erkeğin ailesinden bir hakem ve kadının ailesinden bir hakem gönderin. düzeltmek isterlerse allah aralarını bulur; şüphesiz allah her şeyi bilen, her şeyden haberdar olandır."

    son olarak, tahkim hal-i hazırdaki hukukta da kendine yer bulan bir kavram olmakla beraber uygulanması itibariyle çok daha hukukla ve devletle içiçe geçmiş durumdadır. tahkime gidebilmek için mahkemeden izin almak gerekmektedir mesela, veya hakemin kararı temyize götürülebilmektedir (ki bu da hakemin kararının bir şekilde resmî hukuka dahil veya onunla içiçe olduğunu gösterir). bu, günümüzdeki tahkimi, eskiden uygulanan/fıkıhtaki tahkimden ayıran en önemli noktadır. bir taraftan fıkhın pozitif hukuka kıyasla daha "sivil" veya gayr-ı resmî bir yapıda olması, diğer yandan modern-öncesi devletin hayatın kılcal damarlarına modern devlet kadar nüfuz etmemiş/edememiş olması fıkıhtaki tahkimin daha sivil/devletin dışında bir uygulama olarak gerçekleşmesini mümkün kılmıştır denebilir.

    * konu hakkında ayrıntılı bilgi için dianın tahkim maddesinin yanı sıra şu makaleye de bakılabilir:

    ekrem keleş, “dini nikah adı altında yapılacak gayr-ı resmi nikah akdinin tahkim yoluyla sona erdirilmesi”, islam hukuku araştırmaları dergisi, s.3 (2004), s.193-209.
hesabın var mı? giriş yap