amerikan güreşi

• 1800'lerin sonunda ve 1900'lerin basinda avrupa ve amerika'da halkin en buyuk eglencesi o donemde sehir sehir dolasip cesitli sunumlar yapan karnavallardi. bu karnavallarda sirk, freak show gibi gosterilerin yanisira, amerikan guresinin ilk atasi da vardi. o donemde bazi karnavallarda iri yari, kasli kuvvetli bir guresci bulunurdu ve karnavalin tam orta yerine ring kurulurdu. daha sonra bu guresci ringe cikip etrafindaki seyircilere meydan okurdu ve kendisini guresip yenecek ilk kisiye para odulu teklif ederdi. bazen ciddi ciddi halkin icinden cikan elemanlar bu gurescilerle guresirken, cogu zaman da "plant" denilen ve karnavalin tribunlere yerlestirdigi kendi adamlari ringe cikip bilerek bu elemana yenilirdi. boylece amerikan guresinin temelleri bu sekilde atildi. o donemde halkin cogu amerikan guresinin gercekte ne olup olmadigini bilmiyordu.
  
  1900'lerin baslarinda amerikan guresi boks ile ayni statuye sahipti. maclar aylar onceden reklam edilirdi, tv'lerde yayinlanirdi ve bir macin 1 saate kadar uzadigi gorulurdu. guresenlerin stili daha cok grekoromen gurese yakindi. iki taraf da karsisindakini cesitli gures hareketleriyle altetmeye calisirken tekme, yumruk, sandalye gibi seyler nadiren kullanilirdi.
  
  1900'lerin basinda frank gotch adli bir guresci ortaya cikti ve kariyeri boyunca 6 binden fazla mac yapmasina ragmen bunlarin sadece 10 tanesini kaybetti. frank gotch'in yaptigi maclarin bir kisminin sonucu onceden belliyken bir cok mac gercek anlamda gures maciydi. frank gotch'un maclari inanilmaz ilgi cekiyordu ve her gittigi yerde salonu doldurmayi basariyordu. o donemde evlere tv'ler yeni yeni girerken amerikan guresine olan ilgi cok yuksekti.
  
  ozellikle kuzey avrupalilar'in coklukla goc ettigi midwest bolgesinde amerikan guresi cok populerdi. hatta bu donemde abd'de pankreas beyzboldan sonra en cok izlenen ve en cok takip edilen ikinci spor haline gelmisti. o donemde maclarin cogunun sonucu onceden belli degildi ama bazi maclar simdiki gibi onceden belirlenen kurguda ilerliyordu. izleyicilerin buyuk cogunlugu hangi macin kurgu hangi macin gercek oldugunu ayirdedemiyordu.
  
  1913 yilinda gotch emeklilige ayrilinca amerika'da pankreas sporu bir anda popularitesini kaybedecekti. bu donemde midwest bolgesinde pankreas'in popularitesi devam ederken, diger bolgelerde medya daha cok pankreasin gercek bir spor olmadigi kanaatine varacakti ve halk dovuslerin gercek olmadigini ogrendigi icin ilgisini baska yere yoneltecekti.
  
  1920'lerde pankreas'i yeniden populer hale getirmek icin yeni ogeler eklendi. buna gore maclar sadece 1'e 1 olmayacak, ayni zamanda tag team'ler eklenecekti. ayni zamanda olayin icine drama da eklenecekti. mesela bazi elemanlar hakem baska yere bakiyorken hile yapacakti, bazi elemanlar daha once hic denenmemis riskli hareketler deneyecekti. bunun disinda guresciler arasinda devam eden hikayeler de olacakti. boylece iki guresci sadece mac yapip ayrilmak yerine maca kadar devam eden bir hikayeye konu olacakti ve seyirci hikayeye bagli olarak uzun sure izlemeye devam edecekti.
  
  bu donemde pankreas'a olan ilgi biraz olsun artmisti. her mactan once gures federasyonu kimin kazanip kimin kaybedecegini belirliyordu. cogu zaman guresciler kendilerine verilen plana harfiyen uysa da zaman zaman itiraz edenler oluyordu. birkac gures musabakasinda ringde gercekten de kavga cikmisti ve kemerler onceden planlanin disinda el degistirmisti.
  
  1930'larda ve 1940'larda pankreas dunyasi kendi kendini yeniden kesfetmeye basladi. ortada bir tane buyuk federasyon yoktu. bunun yerine her sehirde gosteri yapan cesitli gosteri firmalari vardi. bu gosteri firmalarinin arasinda buyuk bir rekabet vardi ve her firmanin kendi altin kemerleri vardi. boylece amerika icinde 40-50 farkli "dunya agir siklet sampiyonu" olabiliyordu. tabi seyirciler o donemde internet veya ulusal tv kanallari olmadigi icin bunun farkinda degildi ve herkes kendi sehrindeki sampiyonu dunya sampiyonu saniyordu.
  
  1950'lerde tv kanallari pankreasi siklikla yayinlamaya basladi. bu donemde pankreas programlarinda sadece dovus degil drama ve komedi unsuru da one cikacakti. bazi karakterler cizgi film karakterleri gibi super guclere sahip olacakti ve bazi karakterlerin varlik amaci seyirciyi guldurmekti. bu donemde abd'de yayin yapan kanallarin hemen hemen hepsi pankreas gosteriyordu ve pankreas firmalari cok kar edecekti.
  
  bu donemde "gimmick" denen karakterler ortaya cikacakti. normal guresci yerine her gurescinin kendine ait bir karakteri olacakti. ornegin bugunku the undertaker'in kendine has kostumu, kendine has ringe girisi, kendine has hareketlerin toplamina "gimmick" deniyor. bazi guresciler direk donunu giyip ringe kosarken, bazilari kostume ve karaktere (bugunku the undertaker, sting, hulk hogan, kane gibi ornekler) burunecekti. mesela bazi guresciler etnik karaktere sahip olacakti (arap, nazi, rus gibi) ve o etnik kokene ait kiyafetler giyip oranin insani gibi davranacakti.
  
  bu donemden sonra amerikan guresi yavaslama evresine gelecekti. 1980'lere kadar bu yavaslama devam etti ve bir cok lokal amerikan gures firmasi kapanacakti. kucuk gures sirketleri ya buyukler tarafindan yutulacakti ya da iflas bayragini cekecekti. boylece 1980'lere gelindiginde yuzlerce kucuk firma yerine 7-8 tane buyukce firma vardi. her firma belli bir cografi bolgeye hakimdi. mesela bugunku wwe (o zamanki adiyla wwf) new york ve civarinda hakimken wcw atlanta ve civarinda hakimdi.
  
  1980'lerde en buyuk patlama vince mcmahon ve hulk hogan sayesinde gerceklesti. vince mcmahon wwf sirketini babasindan satin aldiktan sonra yoresel bir sirket olmaktan biktigi icin o donemde yavas yavas populerlesen kablolu tv'de kendine yer bulmayi denedi. kablolu tv yayginlasinca insanlar birden fazla gures firmasi oldugunu gorduler ve bir cok taraftar wwf'yi izlemeye basladi. o siralarda wwf'ye gelen hulk hogan inanilmaz bir popularite kazandi ve wwf rakiplerini fersah fersah geride birakmaya basladi.
  
  1990'larin basinda wwf haric tum gures firmalari iflas etme noktasina gelmisti. o sirada wcw'yi satin alan ted turner vince mcmahon'a rakip bir sirket ortaya atmaya calisti. bu sirada wcw'nin basina gecen eric bischoff inanilmaz zeki biriydi. kendisinin fikri suydu: "bugun amerikan guresini sadece cocuklar izliyor cunku karakterler cizgi film karakterlerini andiriyor. bunun yerine daha gercekci karakterler ve daha cok sansasyona yer verirsek genclerin ve orta yasli insanlarin ilgisini cekeriz" dedi. bundan sonra monday night wars basladi.
  
  wcw'nin her hafta yayinlanan sovu canli yayinlaniyordu, wwf ise banttan yayinlaniyordu. wcw wwf'ye karsi her turu pisligi yapacakti ve bunlarin icinde o haftaki wwf ile ilgili spoiler vermek de vardi. ornegin wcw'nin spikerleri maclari anlatirken arada "bosu bosuna bu hafta wwf'yi izlemeyin, bret hart shawn michaels'i yine yendi" diyeceklerdi. bu arada hikayeler de daha gercekci olacakti. bunun disinda wcw wwf'nin en onemli yildizlarini yani hulk hogan, lex luger, bret hart, kevin nash ve scott hall'i transfer etti. bu gurescilerin bir kismi kullanilarak amerikan gures dunyasinin en populer orgutu olan nwo kuruldu.
  
  en basta wcw wwf'i 80 hafta ust uste reytinglerde gecse de wwf geriden gelmeyi basardi. the rock ve steve austin'e shawn michaels ve triple h de katilinca wwf one gececekti. geride kalan wcw fazla bir hareket yapamayinca iflas noktasina geldi ve wwf tarafindan satin alindi. bugunku wwe, gecmisteki wcw, wwf, ecw, awa, nwa ve bir cok sirketin birlesmis halidir. son 20 yilda bile amerikan guresi muthis bir evrim gecirdi.
  
  simdi de en can alici soruya gelelim: amerikalilar aptal mi da sahte bir dovus sovunu izliyorlar?
  
  cevap hayir. amerikan gurescileri sadece ringe gelip guresmiyorlar. orada ringde anlatilan bir hikaye var. iki guresci ringe cikip guresmeden once haftalarca birbirlerine lalf sokuyor, bazen ikisi arasinda bir hikaye donuyor (mesela kiz mevzusu gibi) ve aralarindaki maci promote ediyorlar. bu arada heel denen kotu adamlar ve face denen iyi adamlar oluyor ama bir karakterin her 2-3 yilda bir heel ile face arasinda gidip gelmesi gayet normaldir. amerikan gurecilerinin sadece ringe iyi olmasi yetmiyor, ayni zamanda iyi aktor olmalari da gerekiyor. ornegin bir kevin nash, triple h, steve austin, the rock gibi isimler oldukca iyi aktorlerdir. her hafta kendilerine ezberleyip canli yayinda oynamalari gereken bir rol veriliyor ve bu guresciler bu rolleri canli yayinda eksiksiz oynamak zorunda kaliyorlar.
  
  amerikan guresi oldukca zor ve stresli bir is. haftada 300 gun yolculuk yaparak surekli vucutlarini riske atiyorlar. bu yuzden amerikan gurescileri icinde 40 yasini goremeden olenlerin veya uyusturucu bagimlisi olanlarin sayisi hic de az degil.
  
  bu konuda daha cok bilgi icin monday night wars basligini okumanizi tavsiye ederim.
  
  edit: bir ekleme yapma ihtiyacini hissettim. eskiden amerikan guresinin huviyeti bugunkunden cok farkliymis. mesela eskiden (1980'ler ve oncesinde) bazi karakterler "kotu adam" bazilari "iyi adam" olarak belirlendikten sonra kotu adam olarak belirlenenler kariyerlerinin sonuna kadar kotu adam, iyi adam olarak belirlenenler de kariyerlerinin sonuna kadar iyi adam olarak kaliyormus. yani bugunku gibi her 3-4 senede biri iyi adamlarla kotu adamlar yer degistirmezmis. ayrica inandiriciligi arttirmak adina iyi karakterlerle kotu karakterler farkli ucaklarda seyahat edermis, farkli otellerde kalirmis ve farkli restorantlarda yemek yermis. boylece insanlar bunlari hic bir arada gormezmis. kotu adam olarak belirlenen bir karaktere hayranlardan biri imza icin yaklasirsa terslenirmis ve kotu adam olarak belirlenen karakterler gercek hayatta da bu rolu oynayarak insanlara kotu davranmaya devam edermis. ornegin bugun kotu karakter olsun iyi karakter olsun tum amerikan gurescileri taraftarla iyi gecinmeye calisirlar.
  
  yillar once kucuk bir kasabada oynanacak bir mac oncesi ric flair ile beraber birkac karakter ucak kiralamislar ve yola cikmislar. ucaktaki herkes "iyi adam" rolundeymis ama bir tanesi kotu adam rolundeymis. ucak bir sure sonra alcak mesafeden ormana dustugunde gurescilerin hicbiri olmemis ama iyi karakterlerden biriyle kotu karakterlerden biri hastahanelik olmus. ikisinin ayni ucakta oldugu anlasilmasin diye ikisini farkli hastahanelere kaldirmislar ve birinin ucak kazasinda digerinin yolda trafik kazasinda yaralandigini aciklamislar. yani eskiden bazi isler cok daha gizli surdurulurmus ve bu da isin eglencesini arttirmis. gunumuzde bu konulara pek dikkat edilmiyor.