koan

• zen budizmi ogretisindeki paradoksal, bilmecemsi sorular. mantiksal ve linear dusunce yapisini kirip, ogrencilerin birden aydinlanmasidir amac. oyleki zen ogrencileri yillarini harcarlar bu sorularin cevaplari icin. en unlu sorulardan biri mesela; ogrencilerden biri zhaozou isimli rahibe sorar "bir kopek'de buddha dogasi var midir?" bu soruya zhaozou yok manasina gelen "wu" seklinde cevap verir. bu sefer baska bir rahip de ayni soruyu sorar zhaozou'ya "bir kopekde buddha dogasi var midir?". bu sefer zhaozou "evet" diye cevap verir.
  
  en unlu zen koan'i herkesin bildigi "iki elin cikardigi ses alkistir. peki bir elin cikardigi ses nedir?" sorusudur. (aynen bizim unlu ata sozumuz "bir elin nesi var iki elin sesi var" gibi. sen zen budizmi ogretisinden kalk bizim ata sozlerinin arasina gir. dunya ne kadar kucuk ve hayat ne kadar garip degil mi, oyle vapurlar falan... "zen ustam, soyle bana, hayat ne kadar gariptir?", "bir vapur kadar cekirge, bir vapur kadar!")
  
  tabii linear, mantiksal dusunce yapisi falan da, bakalim bu el ve ses sorusunun matematiksel cevabi nedir:
  
  (e) = bir el
  2(e) = 2 el
  db = ses (ses seviyesini olcmek icin kullanilan desibel (db))
  
  burdan x' in alkis sesi siddeti oldugunu dusunurek: 2(e) = xdb
  
  eger 2(e) = xdb
  o zaman (e) = xdb / 2
  
  cevap:
  
  (e) = xdb/2
  
  bir de bu yukardaki "bir kopek'de buddha dogasi var midir?" sorusuna bakalim:
  
  buna bazi kompleks aritmetik kurallari uygulayabiliriz. her kompleks sayi icin "standart form" : a + bi
  oyleyse buddha dogasi (bd) "standart form" olarak :
  
  bd = a + bi
  
  gercek a ve b icin
  
  a + bi = 0 eger sadece a = b = 0
  
  kopek (k) gercek a ve b icin
  
  eger k = a + bi
  o zaman k = 0 eger sadece a = b = 0
  
  k = bd = 0