leaving beirut

• 20 haziran 2006 roger waters istanbul konseri'nin performansıyla belki de en fazla hatırlanacak parçası, o nasıl çizimlerdir o nasıl bir yaratıcılıktır..
• 20 haziran 2006 roger waters istanbul konseri'nin en can alici performansiydi. gerek arka plandaki cizimler, gerekse o cizimlerle birlikte akan sozler, politikacilara gecirmeler, ortadogu insaninin misafirperverligi ama yuzyil boyunca kullanilmisligi... bitmeyen cilesi... 1961 yilindaki 17 yasindaki roger waters'in yasadiklarini unutmamasi ve bunu evrensel bir dille anlatmasi...
• ozellikle bu ara daha da anlamli olan, 20 haziranda daha israil lubnana girmeden once o goruntuleri izledikten sonra simdi gazeteyi okudugunda insanin ici yanarken dilinde mirildanan sarkidir. roger waters, insanlarindan bahsederken israilin fuzelerinden bahsedilen bir dunyadayiz ne yazik ki. bu sarkiyla roger waters anilarinin huznunde dolasirken artik daha da dramatiklesti her sey. o, beyruttan ayrilirken yeniden kurulmaya baslayan sehir yine ayrildi butun guzelliklerinden. havada israil fuzeleri, gocmekte olan estetik harikasi binalar ve giderek artan can kayiplari..
  
  beyruttan ayrilmak icin kaftani bicti israil. ayrilirken dinlenecek sarki da roger watersdan.. yanan cigerler, dokulecek gozyaslari, sovulecek kufurler sizden..
• şaheser. roger baba'nın ayrıca ne denli bir storyteller olduğunu gösteriyor bu şarkı. ingiliz züppenin dolmuş parasını ödeyen tek bacaklı beyrutlu arap. cidden, tırmanmak istediğimiz dağ bu mu?
• willa ve ben, beyrut’tan ayrıldık. o doğuya, bağdat’a ve ondan geriye kalanlara doğru devam etti; bense kuzeye yöneldim, eve doğru.
  
  yolun kenarında bol toz yutarak, son sokak lambalarına doğru 5-6 mil yürüdüm. umutsuzca otostop çektim başparmağım ilerde, eve dönen araçların köhne geçit töreninde.
  
  başardım! antika bir mercedes “dolmuş”! sıradan, arap, dolmuş taksi yanaştı
  ceplerimi dışına çıkarıp omuzlarımı kaldırdım.
  
  -j’ai pas l’argent (param yok)
  -venez! (atla!)
  
  dedi arka koltuktan yumuşak bir ses…
  şöför yorgunca uzanıp iterek açtı arka kapıyı. eğilip içeri baktım; içeride iki adam oturuyordu.
  
  biri takım elbiseli, düzgün görünüşlü, bıyıklı, kızgın, mesafeli, gecikmiş;
  diğeri, benimle konuşan, zayıf, 50’lerinde, kel, soluk tenli, kısa kollu solmuş mavi keten gömlekli. göğüs cebinde bir tükenmez kalem. bir katip belki, biraz gömülmüş koltuğa:
  
  -venez!
  
  dedi gülerek.
  
  -mais j’ai pas l’argent. (ama param yok)
  -oui, oui, d'accord, venez! (tamam, tamam, anladık, atla!)
  
  bu insanları mı şimdi bombalamamız gerekli?
  bu insanların bize zarar verdiklerinden emin miyiz?
  gerçekten tırmanmak istediğimiz dağ, bu mu?
  yol zorlu, zorlu ve uzun
  indir şu dördünden ikisini!
  bu adam asla seni kapısından çevirmezdi
  
  şimdi bu insanları mı bombalamamız gerek?
  bir dağı geçerken tırmanmak istediğimiz yol, zorlu ve uzun. şu dördünden ikisini indirin!
  bu adam seni asla kapısından çevirmez…
  ah george! ah george!
  şu texas eğitimi, beynini sikmiş senin daha küçücükken.
  
  bir çocuk sanki el sallar gibi parmakları bir arada,
  eliyle artritli bir hareketle içeri gelmemi işaret etti
  şöför sırt çantamla beraber eski hohner gitarımı bagaja koydu
  ve yola koyulduk.
  
  -vous etes francais, monsieur? (beyefendi, fransız mısınız?)
  -non, anglais. (hayır, ingilizim)
  -ah, anglais..
  
  -est-ce que vous parlais anglais, monsieur? (ingilizce biliyor musunuz beyefendi?)
  -non, je regrette. (hayır, maalesef)
  
  böylece devam etti küçük sohbetimiz iki yabancı arasında,
  fransızca’sı garipti ama doğruydu, benim fransızca’msa duraksıyordu ama istekliydik konuşmaya.
  yolculuktu, hepsi hepsi bir yolculuktu… kaba bir şekilde indi geç kalmış bıyıklı ve bir kaç mil sonra dolmuş tek bir elektrik direğindeki ampulle aydınlanan bir kavşakta yavaşladı, bir u dönüşü yapıp tozların içinde durdu.
  
  kapıyı açıp dışarı çıktım, yardımsever adam beni izlemedi. şöför gitarımı ve sırt çantamı ayaklarımın dibine attı, teşekkürlerimi elinin bir hareketi ile savuşturup
  eğildi yeniden bagajın içine, sonra bir çift koltuk değneği ile belirdi yeniden. ve mercedes’in arka kaputuna yasladı onları, arabanın içine uzanıp arkadaşımı kaldırdı, sadece bir bacak, diğerinin olduğu yerde, pantolonu kalçasının altından tutturulmuştu iğne ile…
  
  -monsieur, si vous voulez, ca sera un honneur pour nous, si vous venez avec moi a la maison pour manger avec ma femme. (bayım, lütfederseniz, karım ve benim için sizi yemekte ağırlamak bir şereftir!)
  
  …
  
  17 yaşımda, annem, tanrı onun o tatlı yüreğini kutsasın, benim yaz rüyamı gerçekleştirdi. bana arabanın anahtarlarını verdi. topukladık doğru paris’e, depolarımızı içki ve dexedrine’le doldurup… yakalandık polise antibes’te, orospular soydu bizi napoli’de, ama herkes bize iyi davrandı,
  ingiliz zıpırlardık biz… savaşı kazanmalarına babalarımız yardım etmişti
  ne için savaştığımızı tümüyle öğrendiğimizde…
  ama şimdi, ingilizler yurtdışında sadece amerikan pişekarları.. buldog artık bir fino oldu hergelenin kaldırımında şekerleme yapan.
  
  …
  
  ma femme! (karım)
  tek bacaklı ama sapık değil. tanrıya şükür!
  sallanan lambanın zayıf ışığının altında taksi bizi bırakıp uzaklaştı. görünürde bir bina yoktu. nasıl bir cehennem!
  -merci monsieur (teşekkürler bayım)
  -bon, venez! (peki, hadi takip et!)
  yüzü keyifle kırıştı ve önüm sıra yola koyuldu. acılı bir dikkatle savurarak tek bacağını koltuk değneklerinin arasında, yolun tozlu kenarından karanlığın içine doğru.
  
  yarım saat sonra ancak yarım mil kadar ilerlemiştik. sağ tarafta zor seçilen bir binanın siluetini fark ettiğinde gelişimizi bildirmek için arapça seslendi. sürtünme sesleri geldi önce, sonra bir ışık yandı, açılan kapının altındakı boşlukta açısı değişen bu ışık, bize birinin gelişini haber verdi. kapı gıcırdayarak açıldı ve elinde incil’den fırlamış gibi bir duran gaz lambası ile
  beli bükülmüş bıyıklı bir kadın gülümseyerek eğildi. bize doğru dönüp yol verdi içeri girelim diye. o zaman anladım eğilmesinin sebebini,insanı şok eden bir kamburu vardı sırtında. selamına karşılık olarak başımı sallayarak gülümsedim ve nezaketimi kontrol etmeye çalıştım.
  
  tek ayaklı adamla kambur karısının arasındaki bu nezaket; bu kadarı da çok fazlaydı benim için!
  
  …
  
  nezaket çok mu fazladır bizim için,
  nezaket bir başkasının çocuğu için duyduğumuz acıma kadar
  uzak bir duygu mudur yoksa?
  bir akıllı bomba her zaman işini yapar, amacına ulaşır
  başkalarının çocukları ölür ve savunanların adalet arayışı artar
  amerika, amerika, lütfen duy bizi seslendiğimizde
  hip-hop’unuz var, be-bop’unuz var, itiş-kakışınız var
  atticus finch’iniz,
  jane russel’iniz
  konuşma özgürlüğünüz var
  harika plajlarınız var, vahşi doğanız ve alışveriş merkezleriniz
  sakın gücü boş bırakma, hristiyanlık adına, siktiret hepsini
  kendin için ve dünyanın kalanı için!
  
  …
  
  heyecanla konuştular…
  
  gelip kocasının koltuk değneklerini aldı, alışık bir ilgiyle…
  adam el kol hareketleriyle azarlarcasına, bir misafirimiz var dedi
  hatasından utandı kadın, eşyalarımı alıp nazikçe bir köşeye koydu.
  
  -du the? (biraz çay?)
  
  tek göz odada, köşeye yapılmış setin üstüne, minderlere oturduk. yer sertleştirilmiş topraktandı, bir duvarın önünde yüksekçe bir platform yapılmıştı. 1.80’e 1.20m, ve basitçe bir çarşafla kaplanmıştı yatak olsun diye. kambur, küçük bakır cezvelerle birşeyler yapmaya başladı. ocağı açtı, bize sıcak ve tatlı çay sundu. ve akşam yemeği, lavaş ekmeği açık ateş üstünde sacta pişmiş. sonra dişi deniz kestanelerinin yumuşak içine batırıp, yemeğimizi yedik. ev sahibesi yemedi, onun yemeğini ben yedim. misafirleriydim, bu kadarı yeterdi. sonra bir perdenin arkasında kayboldu, etiketi solmuş eski bir şişeden dikkatle paylaştırılan arak’ı küçük kadehlerde içen adamları başbaşa bırakıp.
  
  kısa süre sonra yeniden belirdi kadın. neşe yayarak, kollarında gururları ve neşeleri olan çocuğu. ben o bakışı unutamadım hiç, öyle sert, biri sana bakarken diğeri kaybolmuş ardında…
  
  …
  
  benim adıma değil, tony, sen büyük bir savaş liderisin,
  terör hala terör, kim nasıl koyarsa koysun kuralı
  tarih hiç yazılmadı ki lanetlenenler veya yenilenler tarafından
  şimdi cengiz han’ız, lükreş borjiya’yız, sam’ın oğluyuz biz
  1961’de evlerine aldılar o çocuğu onlar
  merak ediyorum ne oldu onlara
  lübnan denen o kaynayan kazanda
  eğer bulabilsem onları şimdi
  değiştirebilir miydim birşeyleri?
  acaba bu hikaye nasıl bitti?
  
  …
  
  ve uyku zamanı, benim için, onlar için değil. onlar tabii ki yerde uyudular perdenin öbür yanında. bütün gece uymadan yattım o topraktan yataklarında. ve şafak söktü, heyecanlı fısıldaşmalarını duydum. dikkatli ve sessiz, misafir uyanmasın diye.. esaslı bir rol yaptım uyumuş gibi ve gerindim, teklif edilen bir leğen ısıtılmış suyu aldım ve yıkandım. kahvemi yudumladım minik fincandan… ve bolca teşekkür, eğilme ve el sıkışmayla; kadını angaryasıyla başbaşa bırakıp ayrıldık.
  
  iki adam, yeniden yola koyulduk o kavşağa doğru. parlak sabah güneşinin belirginleştirdiği acı dolu yavaşlığımızla ilerledik, dolmuş tam zamanında belirdi. ev sahibim koltuk değneklerinden birini bana verdi, diğerine yaslandı ve boşta kalan eliyle elimi sıkarak gülümsedi.
  
  -merci monsieur (teşekkürler bayım)
  dedim.
  
  -de rien! (rica ederim)
  -and merci a votre femme, elle est tres gentille (ve karınıza da teşekkürler, çok nazik kendisi)
  
  kendisini diğer koltuk değneğinden kurtarıp arka koltuğa bıraktı bedenini.
  -bon voyage, monsieur (iyi yolculuklar beyefendi!)
  dedi ve taksi güneye, şehre doğru ilerlerken başıyla hafifçe selamladı beni
  
  kuzeye döndüm, gitarım omuzumda ve ilk esişiyle sert sıcak rüzgar hemen kuruttu genç yanaklarımdaki tuzlu gözyaşlarımı.
• birkaç yıl önceki beyrut yolculuğumu, peşime taktığım anıları kanırta kanırta akla getiren bela şarkı. lakin roger abinin güzelliğinden, hislere tercümanlığından basamazsın küfrü. zalım bir tebessüm bırakır dinlerken.
• bugüne kadarki hayatımda tek şarkıdır ilk kez dinlediğimde gözlerimi dolduracak kadar beni etkileyebilen.
  
  çok daha fazla etkilendiğim şarkılar oldu, şu ömrümde, ilk dinleyişte elbet. ama bu derece duygusal etkileyeni hiç olmadı. olmamıştı o güne kadar.
  
  sözleri malum, müziği malum. çizimler malum. ama yine de diyorum, zira kendimi tanıyorum.
  
  belki yanımdaki soluğu kesilmiş binlerin ilave etkisi, belki roger waters' ın gözlerine, yüreğine o kadar yakın olmam.
  
  ama çok güzeldi. çok özeldi. unutamıyorum. asla da unutmak istemiyorum. öyle bir andı işte yarattığı.
• (bkz: gözyaşı)
• 20 haziran 2006da kurucesmede sicagin altinda, sicak bir seyler bahsederken insanin ustune, tuylerine urpertiyi getiren sey. nefis cizimlerin yaninda harika sozler.uzun ama harikulade bir sarki. roger waters bunu yazarken bir hayli dolmus olmali.
• burada yeni fark ettiğim, leaving beirut'un türkçeye çevrilmiş sözleri yazılmış. fakat orijinali bulunmamakta. bu durumda şarkının esas sözlerini girmek bana kısmetmiş. işte buyrun;
  
  so we left beirut willa and i
  he headed east to baghdad and the rest of it
  i set out north
  i walked the five or six miles to the last of the street lamps
  and hunkered in the curb side dusk
  holding out my thumb
  in no great hope at the ramshackle procession of home bound traffic
  success!
  an ancient mercedes 'dolmus'
  the ubiquitous, arab, shared taxi drew up
  i turned out my pockets and shrugged at the driver
  "j'ai pas de l'argent"
  "venez!" a soft voice from the back seat
  the driver lent wearily across and pushed open the back door
  ı stooped to look inside at the two men there
  one besuited, bespectacled, moustached, irritated, distant, late
  the other, the one who had spoken,
  frail, fifty five-ish, bald, sallow, in a short sleeved pale blue cotton shirt
  with one biro in the breast pocket
  a clerk maybe, slightly sunken in the seat
  "venez!" he said again, and smiled
  "mais j'ai pas de l'argent"
  "oui, oui, d'accord, venez!"
  
  are these the people that we should bomb
  are we so sure they mean us harm
  is this our pleasure, punishment or crime
  is this a mountain that we really want to climb
  the road is hard, hard and long
  put down that two by four
  this man would never turn you from his door
  oh george! oh george!
  that texas education must have fucked you up when you were very small
  
  he beckoned with a small arthritic motion of his hand
  fingers together like a child waving goodbye
  the driver put my old hofner guitar in the boot with my rucksack
  and off we went
  "vous etes francais, monsieur?"
  "non, anglais"
  "ah! anglais"
  "est-ce que vous parlais anglais, monsieur?"
  "non, je regrette"
  and so on
  in small talk between strangers, his french alien but correct
  mine halting but eager to please
  a lift, after all, is a lift
  late moustache left us brusquely
  and some miles later the dolmus slowed at a crossroads lit by a single lightbulb
  swung through a u-turn and stopped in a cloud of dust
  i opened the door and got out
  but my benefactor made no move to follow
  the driver dumped my guitar and rucksack at my feet
  and waving away my thanks returned to the boot
  only to reappear with a pair of alloy crutches
  which he leaned against the rear wing of the mercedes.
  he reached into the car and lifted my companion out
  only one leg, the second trouser leg neatly pinned beneath a vacant hip
  "monsieur, si vous voulez, ca sera un honneur pour nous
  si vous venez avec moi a la maison pour manger avec ma femme"
  
  when i was 17 my mother, bless her heart, fulfilled my summer dream
  she handed me the keys to the car
  we motored down to paris, fuelled with dexedrine and booze
  got bust in antibes by the cops
  and fleeced in naples by the wops
  but everyone was kind to us, we were the english dudes
  our dads had helped them win the war
  when we all knew what we were fighting for
  but now an englishman abroad is just a us stooge
  the bulldog is a poodle snapping round the scoundrel's last refuge
  
  "ma femme", thank god! monopod but not queer
  the taxi drove off leaving us in the dim light of the swinging bulb
  no building in sight
  what the hell
  "merci monsieur"
  "bon, venez!"
  his faced creased in pleasure, he set off in front of me
  swinging his leg between the crutches with agonising care
  up the dusty side road into the darkness
  after half an hour we'd gone maybe half a mile
  when on the right ı made out the low profile of a building
  he called out in arabic to announce our arrival
  and after some scuffling inside a lamp was lit
  and the changing angle of light in the wide crack under the door
  signalled the approach of someone within
  the door creaked open and there, holding a biblical looking oil lamp
  stood a squat, moustached woman, stooped smiling up at us
  she stood aside to let us in and as she turned
  i saw the reason for her stoop
  she carried on her back a shocking hump
  i nodded and smiled back at her in greeting, fighting for control
  the gentleness between the one-legged man and his monstrous wife
  almost too much for me
  
  is gentleness too much for us
  should gentleness be filed along with empathy
  we feel for someone else's child
  every time a smart bomb does its sums and gets it wrong
  someone else's child dies and equities in defence rise
  america, america, please hear us when we call
  you got hip-hop, be-bop, hustle and bustle
  you got atticus finch
  you got jane russell
  you got freedom of speech
  you got great beaches, wildernesses and malls
  don't let the might, the christian right, fuck it all up
  for you and the rest of the world
  
  they talked excitedly
  she went to take his crutches in routine of care
  he chiding, gestured
  we have a guest
  she embarrassed by her faux pas
  took my things and laid them gently in the corner
  "du the?"
  we sat on meagre cushions in one corner of the single room
  the floor was earth packed hard and by one wall a raised platform
  some six foot by four covered by a simple sheet, the bed
  the hunchback busied herself with small copper pots over an open hearth
  and brought us tea, hot and sweet
  and so to dinner
  flat, unleavened bread, + thin
  cooked in an iron skillet over the open hearth
  then folded and dipped into the soft insides of female sea urchins
  my hostess did not eat, ı ate her dinner
  she would hear of nothing else, i was their guest
  and then she retired behind a curtain
  and left the men to sit drinking thimbles full of arak
  carefully poured from a small bottle with a faded label
  soon she reappeared, radiant
  carrying in her arms their pride and joy, their child.
  i'd never seen a squint like that
  so severe that as one eye looked out the other disappeared behind its nose
  
  not in my name, tony, you great war leader you
  terror is still terror, whosoever gets to frame the rules
  history's not written by the vanquished or the damned
  now we are genghis khan, lucretia borghia, son of sam
  in 1961 they took this child into their home
  i wonder what became of them
  in the cauldron that was lebanon
  if i could find them now, could i make amends?
  how does the story end?
  
  and so to bed, me that is, not them
  of course they slept on the floor behind a curtain
  whilst ı lay awake all night on their earthen bed
  then came the dawn and then their quiet stirrings
  careful not to wake the guest
  i yawned in great pretence
  and took the proffered bowl of water heated up and washed
  and sipped my coffee in its tiny cup
  and then with much "merci-ing" and bowing and shaking of hands
  we left the woman to her chores
  and we men made our way back to the crossroads
  the painful slowness of our progress accentuated by the brilliant morning light
  the dolmus duly reappeared
  my host gave me one crutch and leaning on the other
  shook my hand and smiled
  "merci, monsieur," i said
  "de rien"
  "and merci a votre femme, elle est tres gentille"
  giving up his other crutch
  he allowed himself to be folded into the back seat again
  "bon voyage, monsieur," he said
  and half bowed as the taxi headed south towards the city
  i turned north, my guitar over my shoulder
  and the first hot gust of wind
  quickly dried the salt tears from my young cheeks.