teşbihte hata olmaz

• her türlü benzetmeyi yapma serbestisini değil, bilakis benzetme yaparken dikkatli olunması ve hata yapılmaması gerektiğini vurgulayan sözdür (teşbihde hata yapılmaz!). malesef uzun zamandır ilgisiz benzetmelerden sonra savunma olarak kullanılmaktadır.
• "tesbihte hata olmamalidir" anlamina gelen soz.
• konu$ma esnasinda yapilan bir benzetmeyi offensive bulan birine yapi$tirilabilecek deyim..
  
  - amcik gibi entry girmenin alemi yok huseyin
  - ne dedin!? ne!? neahh!!
  - yahu te$bihte hata olmaz bak demek istedigim o degil
  - neeeaaahhhnnngggerrrhhnn
  - hikmet olm huseyin kurtadam oldu ilacini getir
  - garghnmghhnmm
  - getirdim abi
• ah benim canım cicim türkçem. gel de anlat bu cümlenin "teşbih hata kaldırmaz" anlamını taşıdığını.
• bir benzetme yapacağınız zaman söze "teşbihte hata olmasın" diye başlamanız, olası kalp kırma, rencide etme, gücendirme gibi bilumum yanlış anlamaya yol açabilecek durumlardan sakınmanızı sağlar.
  
  misalen: "abi teşbihte hata olmasın ama yenge de erik gibiymiş, kütür kütür..."
• buna bilim felsefesinde "analoji yaparken akıllı olun beyler" denir. yani efendim bir şeyi bir diğerine benzetirken göz ile izan ile bakalım, hakikaten benziyor mu bunlar ki biri için söylenen diğeri için de aynı kuvvet ve accuracy ile geçerli olsun. misal "kemal abi yengede kalçalar karpuz gibi, bak hata olmaz o bakımdan" gibi bir kullanımda diyelim ki teşbihte hata olmadı ama sen düpedüz ahlaksız bir insanmışsın.
• şimdi; elbette bu söz teşbih hata kaldırmaz manasındadır; ancak "teşbihte hata olmaz ama..." diyerek cümleye girip, hatalı sayılabilecek bir teşbihte bulunmak da kusurlu bir hareket; daha doğrusu kişinin sözü anlamadığına (yanlış anladığına) delil değildir. burada daha çok ama'nın öncesinde gelen cümleciği yalanlayıcı etkisiyle ilgili bir durum vardır^*. bu cümleyle ilgili tartışma genellikle burada çıkıyor gözlemlediğim kadarıyla.
  
  not 1:evet sabahın beşinde bunları düşünüyorum.
  not 2: bu sözü teşbihte hata aranmaz manasında kullanan sopalıktır, o ayrı.
• şu lafın nasıl kullanıldığını görmek için baktığım sözlük başlığında 1-2 kişi hariç neredeyse herkes, bu sözün toplum tarafından yanlış anlaşıldığını ve gerçekte "teşbihte hata yapılmamalıdır" demek olduğunu yazmış. halbuki tdk'nın da belirttiği hali bu lafın doğru kullanımıdır. bu sözün asıl anlamı "teşbihte hata aranmaz" gibi bir şeydir. siz şimdi bir kız için, "gözleri ne güzel, zümrüt yeşili" derken yanınızdaki dallama "abi, zümrüt biraz daha koyu renk olur, bence meşe yaprağı yeşili, öyle diyelim" derse, bu ne olur? bu saçma bir işgüzarlık olur. onu mu tartışacağız şimdi, meşe yaprağı yeşili miymiş zümrüt yeşili miymiş?
  
  burada amaç sadece bir benzetme ile kast edileni daha iyi anlatmak; benzetmenin derinliklerine inip, iç içe yeni tartışmalar açıp orada boğulmak değil. "teşbihte hata olmaz" da bu demektir. "bir dakka, bence o teşbihte bir hata var, şimdi orada şöyle, ama burada..." diye konuya girip başka tarafa götürmeyelim bu olayı demektir. bunu baştan söylemektir.
  
  yoksa "teşbihte hata yapılmamalıdır" diye bir şeyi söylemeye gerek yok. benzetmede tabii ki hata yapılmamalıdır, ama bu, işe yarar bir doğru değildir, "sürahi içine su alabiliyor olmalıdır", "ampul, odayı karanlıktan kurtarıyor olmalıdır" gibi olurdu o zaman. bu deyimdeki kasıt ise genelde kullanıldığı üzere, "benzetmenin detaylarına takılmayalım" şeklindedir.
• aslı teşbih hatayı kaldırmaz olan söz öbee.
• bu cümleden "teşbih yapıldığında alınmayın" gibi bir anlam çıkarmak düz adamlıktır.
  
  eğer öyle olsaydı, adamlar herhalde "teşbihin hatalısı olmaz", "hatalı teşbih olmaz" gibisinden bir şeyler de söyleyebilirlerdi. teşbihte hata olmaz diyor, yani havacılıkta hata olmaz gibi hata kaldırmaz, telafisi olmaz manasında söylemiş. diğer türlü mana çıkmaz bu cümleden.