tungsten

• gümüş grisi renginde bir metal olan tungstenin atom numarası 74 ve atom ağırlığı 183.85’ dir.tungsten 3410 c ile en yüksek erime noktasına sahip en ağır elementtir. yoğunluğu 20 c'de 19.3 g/cm3’dür. aşınmaya karşı direnci, ısı ve elektrik iletkenliği yüksek, genleşme katsayısı düşüktür. 1 650 c’den yüksek sıcaklıklarda tungsten en yüksek gerilim
  mukavemetine sahiptir. yirmiden fazla tungsten ihtiva eden mineral mevcutsa da, ancak şelit ve volframit ekonomik olarak işletilen tungsten mineralleridir.
  
  -şelit (cawo4)
  bileşimi kalsiyum volframittir. saf halde iken %80.6 wo3, %64 w içerir. beyaz, kirli beyaz, sarımsı, pembemsi renklerde bulunmaktadır. sertliği 4.5, yoğunluğu 6 g/cm3 tür. yumuşak ve kırılgandır.
  
  -volframit (fe, mn)wo4
  değişik oranlarda fe+2 ve mn+2 karışımı gösteren tungsten mineraline genelde volframit denir. %20’den fazla feo içeren mineral ferberit (fewo4), %20’den fazla mno içeren mineral hübrenit (mnwo4), aradakiler ise volframit olarak adlandırılır. wolframit %60 w ihtiva eder. rengi siyah olup, sertliği 5.5, özgül ağırlığı 7.5 g/cm3’ tür (vii. beş yıllık kalkınma planı
  öik raporu).
  
  tungsten yerkabuğunda ortalama 1-1.3 ppm oranında bulunmakta olup, nadir elementler grubunda düşünülebilir. mağmatik kayaçlar arasında, granitler en yüksek ortalama (1.5 ppm) konsantrasyona sahiptir. tortul kayaçlar ise 1-2 ppm konsantrasyona sahiptir. temel tungsten kaynağı metamorfik kayaçlar olduğu halde, muhtemel konsantrasyonu belirlemek için yeterli veri yoktur. birçok yatakta tungsten az yada çok bakır, kalay, bizmut, antimuan yada molibden mineralleriyle birlikte bulunur. bazı yataklarda ise diğer ürünlerin eş zamanlı ürünüdür.
  
  tungsten yataklarının oluşumunda hidrotermal çözeltiler önemli rol oynamaktadır. tungsten, kristalleşen magmanın geride kalan akışları içinde tungstat iyonu, tungstik asit yada sodyum tungstat halinde konsantre olur ve yan kayaçla olan dokunak bölgelerinde volframit ve şelit olarak çökelir. mineral oluşumu demir, mangan ve kalsiyumun aktiviteleriyle kontrol
  edilmektedir. dünya rezervlerinin yaklaşık %50’sini oluşturan ve ekonomik önem taşıyan şelit, kalsiyum
  tungstattır. tungsten’in çoğunlukla üretildiği yataklar, kontak metamorfik yataklar, hidrotermal damarlar
  ve ağ tipi oluşumlardır.
  
  dünya toplam tungsten rezervi 3 300 000 ton olarak tahmin edilmekte olup, bunun 2 042 000 tonu işletilebilir rezerv olarak kabul edilmektedir. belirlenen rezervler bugünkü talep bazında 57 yıl yetecek düzeydedir (minerals handbook, 1998-1999).
  
  üretim yöntemleri:
  
  yeraltından çıkarılan cevherin tenörü genellikle % 0,5 ile % 2 arasında değişmektedir. konsantrasyon işlemi, cevherin yüksek yoğunluğunu göz önüne alarak, graviteye bağlı yöntemlerle yapılır. konsantredeki kalay ve tungstenin ayrılması için manyetik ayırıcılar kullanılır.
  basit olarak biraz önce değinilen yöntemlerle konsantre haline getirilen cevher, kalay + demir + volfram + arsenik içeren bir konsantredir. bu konsantre, kavurma işleminden geçirilerek arsenik içeriği uzaklaştırılır ve içerdiği demir permeable hale getirilir. manyetik ayırma işlemi, kavrulmuş konsantreyi manyetik olmayan kalay ve manyetik olan demir + volfram + kalay olarak ikiye ayırır. bu aşamadan sonra yapılan bir liç işlemi demiri giderirken, tekrardan uygulanan manyetik ayırma, kalay ve volframı birbirinden ayırarak konsantre eldesini sağlar.
  flotasyon teknikleri de bu metal üzerinde denenmiş olup, şelit dışındaki cevher oluşumlarında iyi sonuç vermemiştir.
  tungsten, çelik yapımında metalik toz halinde ya da ferro alaşım şekilde kullanılır. toz halinde tungsten eldesinde ilk aşamada saflaştırma meydana gelir. % 60 oranında wo3 içeren konsantre,bilyalı değirmende sodyum karbonat ile karıştırıldıktan sonra sodyum tuzu (na2wo4) meydana getirmek amacıyla bir reverber veya elektrik fırında 1000 c de kavrulur. bu işlemle elde edilen ürün öğütülür, çözünebilen tungstat kaynar su ile liç edilir ve silis, demir, kalsiyum gibi safsızlıklardan kurtulması için filitreden geçirilir. berraklaştırılmış çözeltiye klorik asit ilave etmek suretiyle, tungsten trioksit çöktürülür, filitre edilir ve kurutulur. tungsten trioksitin metal haline redüklenmesi aşağıdaki iki metoddan birinin uygulanması ile gerçekleştirilir.
  a)tungsten trioksit, antrasit ile karıştırılarak kavrulur; elde edilen gri ürün öğütülür ve elenir
  b)tungsten trioksit, hidrojen akımı altında 700 c – 800 c arasındaki sıcaklıkta redüklenir. (wo3 + 3 h2 à w + 3 h2o)
  
  tungsten trioksitin hidrojen akımı altında redüklenmesi sonucu elde edilen ürün daha saftır ve flaman halinde çekilmeye veya tungsten karbür imalatına daha yatkındır. demir ihtiva eden volfram mineralleri ise, ferro tungsten eldesi için iyi bir zemin teşkil ederler. bu minerallerin redükleme işlemi , karbon veya silisyum uzaklaştırılması sırasında bir elektrik fırında yürütülür. çok yüksek bir ergime sıcaklığına (1900 c) sahip olan ferro tungsten, sıvı halde fırından dışarı alınamaz ve katı hale geçmesi beklenir. genel uygulama da, aralıklı olarak çalışan küçük fırınlar kullanılması şeklindedir. bu alaşımlar genelde % 78 – 83 tungsten, % 0.75 silisyum, % 0.1 karbon içermekte ve piyasaya 1 inch boyutunda satılmaktadır.
  
  kaynaklar:
  1)cankut, s. , ekstaktif metalurji, 1972
  2)dennis, w.h. , demirden gayrı metaller metalurjisi, 1974
  3) devlet planlama teşkilatı, “madencilik özel ihtisas komisyonu raporu,
  metal madenler alt komisyonudiğer metal madenler çalişma grubu raporu” , 2001
• 3422 santigrat derece ile tüm metaller içinde en yüksek erime ısısına sahip metaldir.
• oksijenle oluşturduğu metal oksit sayesinde, cama verilen çok düşük bir voltla, cam kaplamalarında camın rengini koyu mavi renge değiştirmede kullanılır.ne işe yarara gelince, perdeyi evlerde gereksiz kılan akıllı pencerelerde kullanılan bir tekniktir.
• bir element.ampul yapımında kullanılır,yüksek ısıya dayanıklıdır
• wolfram'ın diğer ismi olması sebebiyle sembolü w'dur.
• elektron tabancasından fırlatılan yüksek enerjili elektronun çarpıp x-ray ışını açığa çıkartmasına yarayan element.
  (bkz: anode)
• en yüksek erime sıcaklığına sahip metal olmasından ötürü roket motorlarında kullanılan, ağır bir metaldir. sıvı hidrojen gibi yakıtların yanması sonucu ortaya çıkan sıcaklık o kadar yüksektir ki bu sıcaklıkta bu mukavemete dayanıklı başka metal yoktur. bu yüzden, geliştirilmekte olan, iç yüzü seramik dış yüzü metal malzemeler yaygınlaşana kadar tungsten elementinin sınırları, roket teknolojisinin de sınırları konumundadır.
• altının özgül ağırlığıyla neredeyse aynı özgül ağırlığa sahip olmasından dolayı altın barlarının içerisine ilave edilerek sahtekarlık yapılan element.
• doğadaki tek izotropik metal.
• bundan ağır 2 element altın ve platindir.