vidin

• şehrin kalesi, hababam sinifi romanına konu olmuştur.
  
  inek şaban'ın dolabından (filmdeki gibi tereyağı değil) leblebi aşırmak isteyen kafadarlar, kilidi nasıl kıracaklarını planlarlarken, bir umutsuzluk anında tulum hayri "vidin kalesi gibi dolap, ne yapsak?.." gibisinden bir cümle sarfetmiştir.
• romanya, bulgaristan ve yugoslavya'nın (bkz: inadına) birbirine yaklaştığı noktaya yakın, içinden tuna geçen şehir. osmanlı imparatorluğu'nda vilayet merkeziydi.
• cok yogun bir turk nufusa sahipken, surekli gocler nedeniyle artik sadece kucuk bir cemaat kalmistir.
• bulgaristan'ın kuzey batısında, romanya sınırında bir şehir.
• resmî arşiv belgelerindeki unvanı "dârü'l-cihâd ve'l-mücâhidîn mahrûse-i vidin" şeklindedir.
• bu şehrin bir kaç önemi vardır.
  
  -mükemmel tuna kalesidir. nehre tamamen hakimdir. stratejiktir.
  -tarihsel olarak batı bulgaristan'daki tek türk yerleşimidir. buradan epey göç gerçekleşmiştir.
  - az da olsa hala türk nüfus barındırmaktadır.
  - meşhur ayan pazvantoğlu buralıdır. kendisini sevmesem de önemlidir.
  
  ama hepsinden önemlisi burası mihaloğlu ali bey'in üssü osmanlı akıncılığının kalbidir. rumeli serhaddının merkezi 1396 niğbolu zaferinden sonra vidin olagelmiştir. suzi çelebi'nin gazavatnamesinde, vidin ve mihaloğlu ali beyin kahramanlıkları vidin merkezli olarak aktarılır.
  
  meraklısına lisan-ı osmanide izahat: nemçe küffarı, 1718'de adı batasıca pasarofça sulhu ile şimali sırbistan'a hakim olunca bu kalenin ehemmiyeti ziyadesiyle artmıştır . kal'anın tahkimatını muhkem kılmak içün civar köylerden mütenevvi inşaat malzemesinin, taş, odun, harç ve bilimum edavatın nakliyatı, cennet mekan firdevs-i aşiyan padişah efendimiz tarafından emr olunduğundan, vidin reayası kaleyi tahkim içün büyük zahmet çekmiş nihayetinde" vidin’e taş taşımak" irsal-ı meseli meşhur olmuştur.
  
  özet açıklama : vidin avusturya sınırında bir hudut kalesi olunca, sağlamlaştırılması zorunlu hale gelmiştir. köylülerin vergi muafiyeti karşılığında kaleye inşaat malzemesi getirmeleri şart konulmuştur ki, bu kaleye malzeme taşınması çok zor olduğundan "vidin’e taş taşımak" deyimi halk içinde zor işleri anlatmak için kullanılan bir deyim olmuştur.
• "vidin dedikleri bir metin kasaba, kesilen kelleler gelmez hesaba, bu rus askeri döndü kasaba, aman padişahım vidin düştü sen de bilesin." vidin türküsü böyle başlıyor ancak. 93 harbi diye bildiğimiz savaşta vidin düşmedi. 1878 osmanlı rus savaşında vidin kalesi ve vidin tüm abluka ve bombardımana karşı direnmiş. ayastefanos antlaşması ile ruslara yani bulgar prensliğine bırakılmıştır.
  
  vidin kalesinden tunaya bakmadan geçmeyin. bu kale hala dimdik ayakta küçük ama etkili bir kale olsa gerek. çünkü ne ruslar, ne pazvantoğlu ayaklanmasında osmanlı (8 ay kuşatmış alamamış) ne ikinci balkan savaşında sırplar hakim olabilmiş bu küçük kaleye. osmanlı vidin için rumeli'nin kilidi demiş. az değil 1390'dan 1878'e kadar bir şekilde osmanlı ve türklerin kontrolünde kalmış. ama geriye de pek bir şey kalmamış.
  
  osman pazvantoğlu camii hala duruyor. sanırım kalan son cami o. yine pazvantoğlu konağı, postane binası, pazar kapı ve apartman kenarlarında kalmış osmanlı mezarları. hüzünlü bir yer burası tabi bir de tuna nehrinin karanlık genişliği. yıllar önce ilk rusçuk'ta tuna nehrini görüp göl sanmıştım. yayha kemal "türk'ün gönlünde dağ varsa balkan'dır, nehir varsa tuna'dır" diyor. pek türk'te türkün gönlü de kalmamış tuna'da.
  
  30 hane türk dediler ama kimse ile karşılaşmadım zamanlamam kötüydü sanırım. beni vidin çingenesi sandılar. sonra çingeneye benzemediğime karar verdiler. çok hoş karşıladıklarını söyleyemem. hoş türk olarak farklı bir bekleyişim yoktu. bulgaristan'da türk olmak kadar zordur çingene olmak. kısaca çingenelerin, yahudilerin ve türklerin özgürce yaşadığı vidin'den geriye az bir türk, kırık dökük mezar taşları, yıkık perişan bir sinagog kalmış. vaktinde çingene mahallesine duvar örüp iş yerlerini evlerini yakmışlardı çok değil 11 sene önce yaşandı buralarda. çingeneleri severim.
  
  "ben bir göçmen kızı gördüm tuna boyunda" ve roman havalarıyla geçtim vidin'den. kalafat köprüsünü geçtin mi romanya. aklınıza saçma şeyler gelmesin köprünün adı kalafat karşısı calafat kasabası.
• gazi osman paşa'nın meşhur plevne savunması öncesinde kumandan olarak atandığı şehir.
• (bkz: vidin caddesi)
• içimden geçen şehir. içinden geçilmez.