tlos

• fethiye yakınlarında bir antik kent. hititlerde dalawa ve likyalılar tarafından tlawa olarak isimlendirilmiş.likya'nın 3 oy hakkına sahip 6 kentinden biri. konumu itibariyle tarih boyunca önemli bir yerleşim yeri olagelmiştir. ortaçağ boyunca da kent terk edilmemiştir. 1838 yılında kenti keşfeden sir charles fellows'un ardından buraya gelen spratt; "likya'da büyük bir şehrin kurulması için, buradan daha mükemmel bir yer seçilemeyeceğini" söyler. şehir arkasını tırmanılması neredeyse imkansız yamaçlara vermiştir.manzara inanılmazdır. bundan sonraki dönemlerde ekonomik koşullara bağlı olarak ana yolların değişimiyle kent sapa bir yerde kaldığından terkedilmiştir.
• ...miletus ile praktisidike adlı bir perinin oğlu...tlos şehrini kurmuştur...
• lykia tarihi'nin en eski ve guclu $ehirlerinden biri olan tlos, xanthos vadisinde yer alir. fethiye'den arabayla 45 dakika uzaklikta olan tlos'a gitmek icin, kemer'de ana yoldan ayrilan asar kaleye giden yolun izlenmesi gerekir.
  
  hitit tabletlerinde mo 14. yy 'da dalawa (talawa, tlos) adli bir $ehirden bahsedilir. tlos, xanthos ve pinara $ehirlerinde ya$ayan insanlar kendilerini "tremilae'nin cocuklari" olarak benimserler ve tremile ve nymph praxidike'nin birle$mesi sonucu olu$an nesilden geldiklerini belirtirler. bu ve burada mo 2000 'ne tarihlenen bronzdan yapilmi$ bir balta bulunmasi, tlos $ehrinin uzun bir gecmi$e sahip oldugunu gosterir.
  
  kentin tarihinin i. binin ilk yarisina ait kismi hakkinda fazla bilgimiz yoktur. mo 7. yy'da lykia'nin egemenligine girdigi sanilir. mo 6. yy'da persler tarafindan i$gali sirasinda harpagos tarafindan zaptedilir, ayni zamanda zaptedilen xanthos'un tahrib edilmesine ragmen tlos'a zarar verilmemi$tir.
  
  mo 4.yy'in ilk yarisinda limyra beyi perikles tarafindan kontrol edilmek istendigi bilinir ancak telmessus'un kar$i cikmasiyla kent perikles'in hakimiyeti altina girmez.. ayni tarihlerde halikarnassos'un satrabi mousoles ve ardili artemisia ve piksodaros zamaninda lykia bolgesinin kuzeybatisi halikarnassos satrapligi kontrolundedir.
  
  $ehir iskenderin asya seferi ile pers egemenliginden kurtulur. mo 287'de kisa sureli olarak seleukos kralliginin yonetimine giren tlos, 280'lerde ptolemaios kralligi tarafindan alinir. mo 190-187 yillari arasinda seleukoslarin bolgeye tekrar gelmesiyle magnesia sava$i olmu$ ve sonraki apameia bari$iyla tlos rhodos kontrolune girmi$tir. rhodos yonetiminin agirligi ve baskisi yuzunden telmessus'un onderliginde karia ve lykia $ehirleri roma senatosuna $ikayette bulunmu$ ve tlos rhodos egemenliginden kurtulmu$tur.
  
  mo 2. yy'in ortalarinda xanthos'un onderlik ettigi pinara, patara ve myra'nin da oldugu bir lykia birligi kurulmu$tur. tlos, likya birliginde uc oy hakkina sahip alti lykia $ehrinden biri olmu$tur. bundan sonra, kurulmu$ olan birlige ragmen tlos ve tum bati anadolu $ehirleri roma senatosu karariyla bergama kralligina birakilmi$tir.
  
  mo 1. yy'da i. pax romana doneminde $ehirde imar faaliyetlerine agirlik verilir. ms 141 yilindaki depremden sonra rhodiapolisli opiamonas, rhodiapolis'teki kitabelere gore tlos'ta bir hamam, iki tapinak yaptirmi$ ve tiyaroyu onartip $ehre para yardiminda bulunmu$tur.ba$ka bir lykia'li zengin olan oenianda'li licinnius langus $ehre 50000 denar bagi$lami$tir. daha sonra bizans doneminde de ce$itli imar faaliyetleri goren tlos bu zamana kadar iki buyuk depremle zarar gormu$tur.
  
  ms 19. yy 'a ait akropolun ustundeki son kalintilar ise osmanli'nin zaafindan yararlanip bolgeden harac toplayan kanli ali aga isimli bir derebeyinin kalesine aittir.
  
  $ehrin mimarisi
  
  en eski donemden , bizans donemine kadar tlos'ta surla kaplanmi$ $ehir alani kayalik tepenin batisinda yer almi$tir. tepenin en yuksek bolgesinde surlarin kuzeydogusunda akropol yer almaktadir. bugun bir turk kalesinin kalintilari akropolun yerinde gorulmektedir. akropolun en yuksek kisminda ise kanli ali aga'nin oturdugu yerler ve ki$lalar bulunmaktadir. kalenin duvarlarinin temelleri, eski tlos surlarinin temelleri ile ayni yerdedir. bu bize eski sur yapisinin gunumuzdeki kalenin sur yapisiyla ayni oldugunu gosterir. kalenin kayalik tarafinda, kayaya oyulmu$ yapilar bulunmaktadir.
  
  tipik bizans ve roma $ehirlerinde oldugu gibi lykia yerle$iminin, platonun surlu kisminin guney ve bati egimlerinde toplandigi gorulur. bu egimli arazide buyuk sarniclar ve kayalara oyulmu$ yapilarin arka duvarlari gorulur. roma devri dort ko$eli kirec ta$larindan yapilmi$ sur duvari iyi korunmu$tur ve bu lykia duvarinin tamamlayicisi niteligindedir.
  
  surlarin guneybatisinda mo 2. yy'dan kalma bir $ehir kapisi vardir. $ehir kapisi iki tarafta bulunan buyuk kulelerle korunmu$tur ve kapinin onundeki iki kule ve guclu bir duvar ile daha da guclendirilmi$tir. orjinal yapi gunumuze kadar kalmami$tir.
  
  tlos'un stadyum (stadium)'u tepenin eteginde, dogu taraftadir. bu roma yapisinda oturulan yerler gunumuze kadar kalmi$tir. granit sutunlarin bulunmasindan , $ehrin kuzey tarafinda sutunlu bir portiko'nun (sutunlarla cevrili ustu kapali hol) oldugu sanilmaktadir. 150 m uzunlugundaki uzun hol'un kuzey yarisinda 3 paralel yol vardir ve merkezde olan yol en geni$leridir. bu yapida daha bircok bolumler vardir ancak yapinin i$levi kesin olarak bilinmemektedir.
  
  bu holun guney tarafinda iki tane hamam yapisi gorulur. kucuk olan hamam holun guney kismi ile yan yanadir. kucuk hamamin en kuzeyindeki yapi caldarium'dur. buyuk hamam ise biti$ik uc adet ayni buyuklukteki odalardan olu$ur. yapinin bati kismindaki bolumunde mo 2. yy'a tarihlenen bir exedra (heykel konulmak veya oturmak icin kendisinden buyuk yapilara eklenen mimari oge) bulunmaktadir.
  
  kucuk hamamin kuzeyinde bir paleastra bulunmaktadir, ve bununda batisinda bizans kilisesi kalintilarina rastlanmi$tir.
  
  buyuk hamam ile bizans kilisesi arasinda imparatorluk zamanina tarihlenen bir tapinak yer alir.
  
  daha batida ise 80*80 m. buyuklukte agora olmasi muhtemel bir yapi vardir. bu agoradan sonra da roma tiyatrosu yer alir. 34 sira oturma yeri olan tiyatro tek diazomalidir. hala butun ihti$amiyla ayaktadir. tiyatronun kuzeybatisinda ise bir ba$ka tapinak vardir.
  
  nekropol :
  
  akropolun bulundugu tepenin kuzey ve bati taraflarinda lykia tipi kaya mezarlari bulunmaktadir. en dikkati ceken yapi ise kabartmali tapinak mezardir. bu kabartmada panterler, atlar ve pegasus'un ustundeki bellerophon, chimaera'yi oldururken tasvir edilmi$tir. kaya mezarin ustunde biri sahte digerleri gercek uc kapi bulunur. bu tapinakla ve bellorophon'la ilgili bir efsanede bulunmaktadir
• orjinal adi tloss olan sehir.
• saklikent'e gidilirken gorulebilecek tarihi mekanlardan biri.
• giriş kapısının karşısında el yapımı hediyelikler yapan/satan bir tezgahta annesinin yanında vakit geçiren ve henüz 10 yaşlarında olan nail'den şehrin tarihini dinleyebilir, kalıntıları gezdirmesini isteyebilirsiniz. hatta istemeniz de şart değil, o gelir size tüm alanı gezdirir, mekanların hikayelerini anlatır, kendi başınıza keşfetmenizin zor olduğu bölgeleri, hatta kendi bulduğu üzeri yazılı taşları gösterir. tabi hızına ve enerjisine yetişebilirseniz.
• fethiye'den arabayla gitmek taş çatlasa 30 dakikanızı alır. saklıkent yolu üzerinde giderken çok eski ve küçücük bir tabela üzerinde yazan "tlos" yazısını görebilirseniz bu sessiz ve sakin açık hava müzesiyle tanışabilirsiniz.
  
  tabii ki kayıtlarda adı açık hava müzesi değil! fakat olay şu... hani dead poets society'de robin williams öğrencilerine okulun eski öğrencilerinin fotoğraflarını gösterir ve "dinleyin" der. işte tlos'u uzaktan görmeye başladığınızda yokuşta bir ara arabanızı durdurup inin aşağı ve tam karşınızda kalan kaya mezarlarına bakıp dinleyin etrafı! bir müze gibi... sessizce, sadece izleyin ve dinleyin. o an bastığınız toprağı eşeleyen eski ayak seslerini, tiyatrodan gelen insan seslerini, mezarlardan gelen ağıt seslerini duyarsınız işte o zaman!(duyamıyorsunuz, arabaya binip geri dönün zaten, sizden bir şey olmaz!)
  
  bu ritüelden sonra yukarı çıktığınızda rahatlıkla her santimini gezebileceğiniz şehir karşınızda duruyor olacak. gördüğüm antik şehirler arasında, sıcaklık ve arazi koşulları açısından en rahatça gezilebileni tlos'tur diyebilirim. gerçekten keyfini çıkarmaya bakın!
• hitit metinlerinde adı lukva topraklarındaki dalawa olarak geçen kent, lykia yazıtlarında da tlawa olarak anılır.
  lykia birliğindeki oy kullanma hakkına sahip altı büyük kentten biridir.
  antik kaynaklarda pek bahsedilmeyen kent, 1800lü yıllarda charles fellows tarafından tekrar keşfedilir.
  akropolisindeki türk kalesi oldukça dikkat çekicidir. kalede bir zamanlar ünlü gezginlerden spratt'ın konuk edildiği bilinenler arasındadır.
• likya bölgesi’nin en önemli yerleşimlerinden biri. fethiye ilçesi’nin yaklaşık 42 km doğusundaki yaka köyü sınırları içerisinde kalmaktadır.
• fethiye'nin yakınlarındaki antik kent.
  
  öncelikle şunu diyeceğim ki, burası herhangi bir avrupa ülkesinde olsaydı bu eski şehir dünya mirası bilmem ne listesine en tepelerden girer, şimdiki vahim halinde olmazdı. hatta şu an tiyatro kısmını gezemiyorsunuz, yıkılma tehlikesi olduğu için kapatılmış ve güçlendirilip onarılması için ödenek bekliyormuş.
  
  bilgilendirme tabelalarında akdeniz üniversitesi öğrencilerinin çalışmalarıyla bugünkü haline geldiği yazıyor, lakin hala çalışılması, onarılması, düzeltilmesi gereken yerler var.
  
  burada antik yunanın ilk havuzlarından birini görme şansına erişebildik, akropol ve nekropolis de gezilebilecek seviyede. kayaların oyulmasıyla oluşmuş mezarların gidilemeyen bir bölümü de var ne yazık ki, sadece arabayla geçerken görülebiliyor. hamam ve tapınakların olduğu yerler de malesef harabeye dönmüş durumda.
  
  biz gittiğimizde içeride bir çoban keçilerini otlatıyordu, oradaki müze görevlisi sözünü dinletemiyormuş içeri girmemesi için. keçilerin stadyum alanında binlerce yıllık taşların üzerinde gezinmesi de görülmeye değer bir manzaraydı doğrusu^*
  
  bu kentin türkiye sınırları içinde kalması son derece talihsiz, umuyorum en kısa sürede ödenek bulunur ve biraz da olsa onarım şansı bulur.