bilimsellik

• herhangi bir konuda bilgi sahibi olmak, doğru gözlemler, analizler yapabilmek, doğru kararlar verebilmek, bilge sayılabilmek için neler gereklidir ve bunun hangi seviyeleri vardır?
  
  1- geleneksel bilgi ve beceri edinme yöntemi, bir ya da bir çok bilge ile, o konuda uzun süre, yoğun meşk etmek, ve bu tecrübeyi hem nazariyet hem icraat olarak gerçekleştirmektir.
  
  2- okumak, yazışmak, uzaktan eğitim usta(lar) ile ayni mekan, hatta ayni devirde birliktelik tanışıklık şart olmadan, yani çok daha fazla sayıda, ve değişik bilgelikteki ustalardan öğrenebilme olanağı verir. buna (ing. "literate") okur-yazar olmak, ya da eski deyimle "çok mürekkep yalamış olmak" denir.
  
  3- yüksek sayıda gözlemi inceleyip, alışılmadık büyüklükte sayılar yüzünden kafası karışmadan, analiz temelli yeni fikir üretebilmek insana ustaların bile bilemiyeceği şeyler öğretebilir. buna (ing. "numerate") sayı bilinçli olmak ya da veri temelli düşünmek, karar almak denir.
  
  4- bir de (ing. "ecolate") çevre ya da ökosistem bilinçli olmak vardır ki sayısız bilgelerin katkısıyla biriken bilgilerin aktarımı, büyük sayıda verinin analizi, gibi yöntemlerin veremiyeceği bilgilere, ancak ortamdaki birçok etken ögenin birbirleriyle etkileşiminin karmaşık bağlarının bilinmesi, bu ilişkilerin göz ardı edilmemesi, bunların sistemli, disiplinli ve yaratıcı bir tavırla irdelenmesi ile ulaşma olanağı verir.
  
  bunlardan ilk iki seviyede "biliyorum, doğrusunu öğreniyorum" sanarken yanlış yönlendirilmek, gaza getirilmek, propaganda mağduru olmak, beyni yıkanıp kurban edilmek hiç işten bile değil. hatta çoğu zaman normal olan budur.
  
  herhangi bir konuda tavır belirler, ahkam keserken, sizin seviyeniz bunlardan hangisi acaba? taraf seçmek şeklinde ise yapılan, hata olanağı sosyal baskı yüzünden daha yüksektir.
  bence taraf seçiminizin ne kadar akıllıca olduğu değil, anlık kararlarınızda ne kadar bilge olduğunuz esastır, çünkü her tarafta her çaptan insan bulunur.