arşimet

• bu adamcağız yaşadığı dönemde (m.ö. 200'ler) bir kitap yazıyor. aslında çok kitap yazıyor ama, yazdıklarından birisi bilinmeyen bir tarihte kopyalanıyor ve başka kopyası da yok.
  
  yaklaşık 10. yüzyıl civarında, bir rahibin çeşitli dualar yazası tutuyor ama gel gör ki elinde kağıt yok denyonun. gidiyor kitaplığından rastgele bir kitap indirip, içinde yazanları tek tek, büyük bir sabırla kazıyor, mürekkebinden arındırıyor, sayfaları ortadan ikiye bölüyor, 90 derece çeviriyor, sonra gelsin mantralar gitsin tantralar. bu rahibin tutup tek tek kazıdığı yazılar, bizim bilmediğimiz şahsın kopyaladığı, archimedes'in yazıtlarından birisi.
  
  sonra yıllar geçiyor, osmanlı kuruluyor, neredeyse çöküyor, yer yüzünden newton gibi, gauss gibi efsaneler geçiyor, tüm bunları bırak, einstein bile meşhur denklemlerini sıralıyor peşpeşe. derken 1908 tarihinde, bildiğimiz istanbul'da, en azından silüetine tükürülmeden önce, danimarkalı bir dilbilimci bu kitabı buluyor ve rahibin yazıtlarının arasına karışan latinceleri deşifre ederken bir de bakıyor ki arşimet'in pek günyüzüne çıkmamış yazıtlarını buluyor. oturup taşları birleştirmeye çalışıyor, arka planda kalan yazıları mikroskopla analiz ediyor, çok bir şey eline geçmiyor, ve kitap yine ortadan kayboluyor.
  
  bu süreçte birinci ve ikinci dünya savaşı yaşanıyor, sanayi devrimi patlak veriyor, türkiye cumhuriyeti, israil gibi devletler kuruluyor. neyse ki daha tayyip başbakan olamıyor ama o da nesi, 1998'de fransa'da yaşayan bir aile "ulan 70 yıldır bu kitap bizde, para eder mi ki?" diye londra'nın meşhur müzayedecilerinden birine götürüyor. burada, kimliği açıklanmayan biri tarafından 2 milyon dolara satın alınıyor.
  
  bizim dallama fransızlar 2 milyon doları nerelerine sokacaklarını bilemezken, kimliği belirsiz arkadaşın kurduğu ekip kitabı büyük bir dikkatle inceliyor. öncelikle restorasyon işlemlerinden geçiriliyor. daha sonra bütün sayfalar tek tek, çok geniş dalga boyu aralığındaki çeşitli kameralarla dijitalleştiriliyor. bizim piskopat rahip özellikle 4 sayfayı baştan aşağı boyama kitabına çevirdiği için, burada x-ray kullanılarak alttaki metinler ortaya çıkarılıyor. ve einstein'dan sanayi devrimine pek çok birikim, insan oğlunun 2000 yıl önce yazdığı bir şeyleri çözmeye çalışıyor. 1998'de başlayan dijitalleştirme işlemi, 2008'e kadar sürüyor.
  
  ortaya çıkan şey dumur edici. bizim arşimet, 2000 sene önce sadece hamamdan fırlayıp "eureka!" diye bağıran, "bana uzun bir çubuk verin dünyanın çivisini çıkarıcam" diyen bir adam değilmiş. bugün newton'a ve leibniz'e atfedilen sonsuz küçükler hesabını, calculus'ü ta o zamanlardan hesaplamış, ve ismini de the method koymuş. bu yöntemle pek çok kavisli cismin (örneğin parabollerin) hem alanını, hem de hacmini hesaplamış.
  
  bu yazıtlardan, arşimet'in bazı zaten bildiğimiz teoremlerinin, yazıtlarının tek kopyasına ulaştığımız gibi, örneğin kaldırma kuvveti hakkındaki yazıtlarının tek tek latince kopyasına (orijinallerine) ulaşmış oluyoruz. örneğin "tamamı veya bir kısmı sıvının içinde duran bir cisim, taşan sıvının ağırlığına eşit miktarda yukarı doğru bir kuvvete tâbi olur." cümlelerinin orjinali de buradan çıkıyor. (çevirmen olmama sebeplerimle tanışın)
  
  daha önce, tarih ve dil'in neden birlikte olması gerektiği, bir tarihçinin neden dilbilim bilmesi gerektiğini ifade etmeye çalışmıştım. (bkz: türkiye'ye yapılmış en büyük yanlış dil devrimidir/@hooker with a penis) sanırım bu da onu destekleyen tezlerden birisi.
  
  şimdi gidip el frenleriyle bozulan marmaray'ın çıkardığı çanak çömleği küçümsemeye devam edebilir, saraylardan lojmanlara taht taşıyabiliriz, ne de olsa biz ara eleman ülkesiyiz.
  
  not: bu entry 28 şubat 2016 ekşisözlük direnişi süresince katalanca olarak sunulmuştur. (bkz: bütün entry'lerini katalancaya çevirmek) bundan çok daha kaliteli yüzbinlerce entry bu süreçte yok olmuştur. bir zamanlar devletin milletini ebleh yerine koyması yasaktı, bazı yasaklar özlenebiliyormuş.