jim jarmusch

• 14 kasim 1999’da londra film festivalinde jim jarmusch'un soylesisi vardi, tabiy ki butun koltuk biletleri satilmisti ama bi sekilde gelmeyen insanlarin yerlerine bizleri oturttular.
  
  jim jarmusch cok zeki, durust, kulturlu, esprili bi adam. amerkada newyork gibi bir sehirde yasayip bu kadar temiz kalabilmis olmasi beni gercekten sasirtti. soylesi boyunca yaninda oturup ukala tavriyla elindeki kalemi agzina koya cikara ona sorulari yonelten adamla bile dalgasini gecti. soylesi sornasinda insanlarin arasina karisti ve onlara imza dagitti. iste onlardan biri bendimmmm. imzasini alip, elini sikip bagimsiz bir yonetmen olarak kaldigi icin tesekkur ettim. adam dev gibi ve gercekten kocaman beyaz saclari var.
  
  iste seyirciler ve lavuk sunucu tarafindan ona yoneltilen sorulardan aklimda kalanlar ve onlarin cevaplari:
  
  - holywood'dan nasil uzak kalabiliyorsunuz? bagimsiz sinemaci olmak cok zor degil mi? finans?
  - evet zor, benim holywood tarzi, icerigine inanmadigim filmler yapmam olasi degil, yapamam (oyle ki et'yi ve ruzgar gibi gecti'yi gormemis olmaktan gurur duyuyor) benim finans kaynaklarim genelde dis kaynakli oldu, simdiye kadar cektigim filmlerdeki finansi japon kaynakli sirketler sayesinde sagladim. daha sonda alman sirketler de filmlerime sponsor oldular. bu isadamlarini anlamiyorum, amerikan sirketleri takim elbiseleriyle film setlerine gelerek yonetmenlere ne yapmasi gerektigini soylemeye kalkarlar. ben bunu kaldiramam, ben nasil onlara islerini nasil yapacaklarini soylemiyorsam onlar da bana filmi nasil cekecegimi soyleyemezler. bazi yonetmenler filmlerini cektikleri kadariyla parca parca sponsor firmalara gosterirler. ben ise filmi bitiriririm sonra gosteririm, bazi onerileri olursa ve bunlar dikkate deger onerilerse onlari degerlendiririm. ben nasil firmaya guveniyosam, onlar da bana guvenmeli.
  
  - dogaclama calismayi seviyorsunuz, neden?
  - evet oyle, aktorlerden ve aktristlerden yapmalari, konusmalari gerekeni tamamiyle benden beklememelerini istiyorum. onlar ozgurler, iclerinden ne geliyorsa o sekilde davranabilirler, tabi bunu yapabilenler oldugu gibi asla boyle calismak istemeyen, kesin metni elinde isteyen insanlar da var, bunlardan biri de robert mitchium'dur. ne yapmasi gerektigini kesin olarak ona soylediginizde aynisini yapar ama tersi halinde kazik gibi durur, o yuzden onunla calismak bana gore degil. mesela ben tiyatroyu sevmem, herkes olmasi gerektigi yerde durup, konusmasi gereken yerde konusur ve bu sonsuza kadar ayni gider.
  
  - filmlerinizde yabancilik konusunu fazlaca isliyorsunuz, neden?
  - biliyorsunuz amerika karmakarisik bir ulke, o ulkede aslinda herkes yabanci. mesela bende irlandali kani var, alman kani var (sanirim jarmusch soy ismi almancadan geliyor). hele newyork gibi bir sehirde yasiyorsaniz yabancilik unsurunu gormemenize olanak yok. bir de lisan konusu var, cok seviyorum lisani, bana siir gibi geliyor. o yuzden yabancilik icerikli filmlerimde lisan konusunu da ele alma sansim oluyor. aslinda hareketlerle, mimiklerle de anlatmak istediginizi anlatabilirsiniz baskalarina, ben biraz italyanca bilirim, fransizcayi da iyi anlarim ama benim anlayamadigim dilden biri karsimda konusurken onun ofkeli mi, sevgi dolu mu, uzgun mu, mutlu mu oldugunu da anlarim. (ghost dog'da da bu konuyu islemeden duramamis jarmusch, film boyunca birbirlerinin en iyi dostu oldugunu soyleyen biri fransizcadan baska, digeri ingilizceden baska dilden anlamayan iki insanin konusmalarini seyretmek gercekten cok eglenceliydi benim icin. bu iki insan hicbirsekilde birbirlerine el kol hareketleriyle anlatmak istediklerini tarif etmeye de kalkmiyorlardi, anliyorlardi iste birbirlerini).
  
  - dead man isimli filminiz gercekten her acidan cok farkli. siir konusunda hassas oldugunuzu biliyoruz
  - evet, siir insanin ruhunu dinlendirir. bircok favori sairim vardir benim, bi kac kelimeyle anlativerirler butun hayatlarini. evet siir severim, cok severim bununla ilgili sorunu olan var mi? kah kih koh!!!
  
  - filmlerinizde muzisyenlere de bolca yer veriyorsunuz, john lurie, tom waits, iggy pop...
  - muzisyenlere iyi anlasiyorum, ben de gencligimde klavye calardim bi punk grubunda. onlardaki ruh bambaska oluyor, ben dogaclama calismayi sevdigim icin ve onlar da bunu yapmaya cok elverisli insanlar olduklari icin birlikte cok iyi calisiyoruz. dead man'in muziklerini neil young yapmisti, inanilmaz saygim vardir ona, hic kaprisi yoktur ver, eline ickisini sigarasini "ok maaaaan i'm alright here" diyerek calisir. filme oyle guzel yerlestirdi ki muzikleri, bi saniye oynatinca bile eski buyusu kayboluyordu gercekten. ben kisisel olarak hip-hop tarzini cok severim, hayatin icindendir bu muzik. son filmimde de (ghost dog) gorebilirsiniz bunu.
  
  - filmlerinizi cektikten sonra tekrar seyreder misiniz?
  - hayir ve hatta asla. filmlerimi bittikten sonra oturup seyretmeyi sevmiyorum, sanki beynimi kaziyormusum gibi geliyo, genelde beynimi hafizam konusunda rahat birakmayi tercih ederim. bi dakka aslinda ben filmlerim hakkinda konusmayi da sevmem kah kih koh!!!. .mesela robert altman yanina birkac insan da alip filmlerini defalarca seyredip uzerinde konusmaya, insanlarin onu ne kadar begendigini duymaya bayilir :-))
  
  - filmlerinizde komedi unsuru fazlasiyla bulunuyor. sizin begendiginiz komedyenler kimler?
  - eddie murphy'ye gulerim, steve martin de istediginde cok komik olabiliyor. charlie chaplin de iyi ama onun stili belki de kultur farkliligindan dolayi bana pek uymuyor, o yuzden ben buster keaton'u seyretmeyi tercih ediyorum.
  
  bu arada benim de sorucaam bi soru vardi:
  
  - hala muzik yapiyor musunuz? filmlerinizden birinin muziklerine katkida bulundugunuzu biliyoruz. bundan sonraki filmlerinizden birinin tum muziklerini yapmak gibi bir planiniz var mi?
  
  ama alcak sunucu bana soz vermedi :-(
  
  baska bisey aklima gelmiyo simdi...yok geldi, din konusunda bir yorum yapmisti ama hangi sorunun cevabi oldugunu hatirlamiyorum simdi, o yorum da suydu: "hic bir dine uye degilim (evet subscribe dedi :-), dinlerin insanlari kategorize edip kontrol altinda tutmak icin kullanildigini dusunuyorum".