falanks

• 300 filminde bol bol karşılaştığımız askeri birim.
• her ne kadar, savaşlarda yerini alması sümer ve antik yunan'a dayanıyor olsa da, özellikle iskender çağı’na (iö 336-323) damgasını vuran, askeri formasyon. büyük iskender’e tuna’dan indus'a kadar sürecek olan zafer dolu yürüyüşünde, eşlik eden makedon piyadesi, phalanx düzeninde altın çağını yaşamıştır.
  
  makedon phalanx'ı hakkında bir kaç kelam:
  
  “
  (….)
  
  makedon piyadesinin hoplite ve peltast karışımı teçhizatları vardı. ana saldırı silahı sarisa^*, yaklaşık 50 cm uzunluğunda yaprak şeklinde bıçağı ve aynı uzunlukta sivri bir dipçiği olan altı metre boyunda büyük bir kargıydı. toplam ağırlığı 7 kg kadardı. silah ancak çift elle kullanılabildiğinden, askerlerin sadece, boyundan asılan ve sol omzu koruyan yuvarlak küçük kalkanları vardı. başka silahlar da vardı: daha klasik kısa mızrak ve kılıç, ama bunlar göğüs göğüse savaşta ikincil önemdeydiler. en önemli silah sarisa’ydı ve bir askerin yalnızken kullanabileceği bir silah değildi.
  
  (….)
  
  zırh pek yaygın değildi. hafif beden zırhı olması akla yatkındır. asıl korumayı sarisa’nın uzunluğu sağlıyordu ve phalanx’ı ok dışında her şeye karşı koruyordu; dolayısıyla, ağır beden zırhı giymek gerekmiyordu. ellerinde sarisa’ları olmadığında hafif piyade ile boy ölçüşebilecek çevikliğe kavuşuyorlardı.
  
  on altı birimden oluşan phalanx’tan (aslında teknik adları dekas’tan anlaşılacağı gibi, on birim), birleşerek lochoi adı verilen daha büyük birimler oluşturuyorlardı. phalanx formasyonunda, on altı sıra bulunmaktaydı; yan yana yerleştirilen dekades’lerde daha tecrübeli ve yüksek maaşlı askerler ön tarafta bulunuyordu. bir çarpışma sırasında sadece ilk üç ya da dört sıra sarisa’larını yere eğilmiş olarak kullanıyorlardı; diğerleri silahlarını dik tutuyor ve vücut ağırlıklarını ön sıranın momentini artırmak için kullanıyorlardı. phalanx derinliğini otuz iki sıraya çıkarmak için dekades’lerin sayısı iki katına çıkarılabilir veya sekize indirmek için yarıya düşürülebilirdi; bu durumda, ön saflardaki değişiklik yavaş olurdu, tıpkı issos savaşı’nda, başlangıçta otuz iki sıra olan makedon safının ova genişledikçe açılması gibi. ön saflarda boşluklar oluştukça, arkadan phalanx’ın derinliği sekize düşene kadar sırayla asker yollanırdı.
  
  iskender’in illiryalılar için 335 yılında düzenlediği gösteri kayıtlara geçmiş en etkili gösteridir. iskender gösteri sırasında phalanx’ın derinliğini 120’ye çıkardı ve yürüyüşün ve sarisa’ların yönünü değiştirerek ön safta bir dizi değişiklikler gerçekleştirdi. en son olarak, bütün ön sırayı geriye çekerek, solda kama şeklinde bir uç oluşturdu. bu manevralar sessizlik içerisinde gerçekleştirildi; tören alanındaki disiplin kusursuzdu. talimlerle, esnek ve bir bütün halinde kalabilen bir piyade kuvveti hedefleniyordu.
  
  (….)
  
  her çarpışmada bütün silahlara gerek duyulmuyordu. örneğin [üçüncü] darius’u kovalayan piyadenin ağır sarisa’larını taşımış olması mümkün değildir, muhtemelen ellerinde sadece mızrak bulunuyordu. ancak askerlerin ana silahlarının sarisa olduğu açıktır. saraydaki makedon muhafızlar, zor ve uygun olmayan durumlarda bile sarisa kullanıyordu. 335 yılında tuna’yı geçerken makedon piyadesinin elinde sarisa bulunduğu bize kesin bir dille söylenmektedir. phalanx’taki asker bir bütünün parçasıydı; yoğun talimlerle çok özel bir savaş tekniği öğrenmişti ve çağdaş dünyada eşi benzeri bulunmayan bir teçhizata sahipti.
  
  (….)
  
  "
  
  [alıntı: bosworth, a. b. - büyük iskender’in yaşamı ve fetihleri: fetih ve imparatorluk, dost kitabevi yayınları, kasım 2005, ankara.
  
  orj: conquest and empire: the reign of alexander the great (ingilizce aslından çeviren hamit çalışkan)]
  
  bir iki resim için;
  
  antik bir vazo deseninde phalanx: http://www.wargames.co.uk/…rchive/may04/phalanx.jpg
  
  yürüyüş halinde phalanx:
  http://www.mlahanas.de/greeks/images/army1.jpg
  http://faq.macedonia.org/images/phalanx.jpg
  http://www.awesomestories.com/…/user/160fb1a163.jpg
  
  sarisa örnekleri;
  http://scottthong.files.wordpress.com/…sarissa1.jpg
  http://scottthong.files.wordpress.com/…a2.jpg?w=215
  http://farm3.static.flickr.com/…5d.jpg?v=1208593851
• "göğüs göğüse savaşmak" tabiri phalanx için geçerli değildir. üç ila altı metre civarındaki sarissaları ile, mızraktan bir duvar oluşturur ve düşmanı bu duvarda eritmeye iterler.
  romalılar bu kısır savaşı renklendirmek için, menzilli saldırılara karşı dezavantajı bulunan phalanxları pilum ile "biberleyip" , dağılan saflara gladiusları ile saldırmışlardır.
• milat öncesi özellikle helenistik kültür devletlerinin vazgeçilmez ordu birimi. kullanış amacı ile savunma ağırlıklı durdukları söylenebilir. manevra kabiliyetlerinin kısıtlı olması nedeni ile cenahlardan kuşatılması durumundan ötürü phalanxların komşu phalanxlarla bir uyum içerisinde hareket etmesi gerekmekteydi. bununla beraber aldıkları pozisyon itibari ile engebeli arazilerde çatışmaya girmeleri kendileri için intihar niyetine olmaktaydı.
• latince'de 'phalangeal' diye yazılır ki bu da bir tıp terimi olarak 'parmak kemikleri' anlamına gelmektedir.
• askerlerin silah kullanımına göre sıralı halde bir blok halinde dizili durma sistemidir.
  kütle vuruş gücü veya kütle savunma sistemi olarak prensip edinilmiştir.
  tarihte ilk olarak sümer dikilataşlarında bu sistemin tasvirleri görülmüştür.
  roma, makedon orduları gibi zamanın en önemli orduları falanks sistemini kullanmıştır.
• büyük iskender, falanks formasyonları ile o zamanlar bilinen dünyanın yarısını fethetti.
  
  tabii onun başarısını yalnızca gelişmiş askeri tekniklere bağlamak çok da doğru olmayacaktır. asıl etken, bu gelişmiş askeri tekniği doğuran üstün yunan kültürü ve medeniyetidir.
  
  onun da müsebbibi, atina kent devleti örneğinde görüldüğü gibi bütün akdenizde koloniler kurup ticareti ellerinde tutmalarıdır.
  
  buraya iyi dikkat edin! sanayi ve ticaretin olduğu yer, her zaman çağdaşlarının her alanda önündedir.
  
  hem roma, hem de makedonyalılar, yunan falankslarını kendilerine örnek alıp farklı istikamette geliştirdiler.
  
  roma'lılar, ağır zırh, geniş kalkan ve kısa kılıcı esas alırken, makedonyalılar uzun mızrak(kargı) ve zayıf zırh, zayıf kalkan kullanma yolunu tuttular. daha sonradan roma'lıların yönteminin daha isabetli olduğu anlaşıldı. makedon falanksları ile karşılaşan roma'lılar, mekedonları toptan imha ettiler.
  
  makedon falankslarının nasıl savaştığını aşağıdaki linkten görebilirsiniz:
  
  https://www.youtube.com/watch?v=anbqyahcplq
• falanks sistemi süvarilerin savaşlardaki üstünlüğünü etkisiz kılmıştır. pers imparatorluğunun atina ordusuyla yaptığı maraton muharebesini kaybedip yıkılmasına yol açmıştır.
• falanks; genelikle mızrap ve benzeri silahlar kullanan askerlerin omuz omuza, art arda saflar halinde savaşmasını esas alan savaş düzenidir
• polis çağına son veren makedon kralı 2.filip'in askeri birimi.
  mızrakların boyu iki katı arttırılıp, piyadelerin tam bir kirpi gibi olmasını sağlamış. yanını zırhlı atlı birlikler ve mancınıklarla destekleyerek şahane bir ordu oluşturmuştur.
  altından gelen paralarla orduyu finanse edip yunanı dize getirmiştir.
  insanlık tarihindeki önemli bir çağa son vermiştir alaylı mızraklar.