aklimatizasyon

• vücudun yükseğe alıştırılması/alıştırma olayı.
  türkiye'de ağrı dağı'nda yapılıyor genelde, yurtdışında ise 5000 metre üstü bir çok dağda yapmak gerekli. şöyle ki genelde şehirde yaşayan insanlarda oksijen tutma kapasitesi bellidir, sportif faaliyetlerle belli bir seviyede gelişim sağlanabilir (kas yüklenmesinden ziyade kardiyo ile).
  yüksekte ana kampı kurduktan sonra direkt yatışa geçilmez, çadır vs gibi işlerle çalışarak, kardan duvarlar örerek enerji sarfedilir, sonra orada bir gece geçirilir her gün daha yükseğe gidilerek ve kamp taşınarak bu işlem sağlanabilir.
  8000 metrelik tırmanışlardan bir örnek verelim. belli bir irtifadan sonra havadaki oksijen oranı giderek azalır, hatta 8000 metre üzerinde 24 saatten fazla kalmak çoğu zaman ölümlere sebep olabilir. ana kamp genelde 5500 metre civarlarındadır. buraya bütün yiyecek içecek taşınımı sağlandıktan sonra çevrede 6500 metre civarı bir yerlere çıkılıp inilerek yavaş yavaş alıştırma başlanır, sonra 1. yüksek kamp yaklaşık 6500 civarına atıldıktan sonra 7000-7500 için aynı antrenman yapılıp sonra tekrar kamp taşınır, gerekirse bu civarda bir gece geçirildikten sonra 8000 üstü için tırmanış başlar. vücut yavaş yavaş alışmıştır ve tırmanıştan sonra kamplarda birer gece geçirerek ya da hava şartları yeterince iyi değilse zirveden 6000-6500 kampına inilir, sonra da ana kamp. hızlı inişler pıhtı atmasına sebep olabilir.
  
  aklimatize olmadan yapılan tırmanışlar ciddi riskler içerir. mide bulantısı, halsizlik, yorgunluk yükseğe alışamamanın başlangıç belirtileridir ve akciğer/beyin ödemine kadar gidebilir ciddiye alınmazsa.
  
  yükseğe alışma evresi hızlandırılırken kanı inceltmek adına sarımsak, aspirin gibi destekler alınabilir.
  
  erkeklerde aklimatize olduğunu görmenin en güzel yolu sabah ereksiyonudur. eğer bu olay yaşanıyorsa er kişi kendini aklimatize olmuş sayabilir^*.
• belirli bir yükseklikten sonrasina yapilacak tirmanislarda vucudu soz konusu yüksekliğe alıştırma işlemidir. örneğin 4500 m de kurulan ana kaptan 5500 metreye tirmanilir kamp atilir sonra ana kampa geri dönlürü kamp bu yöntemle giderek daha yükseğe taşınarak vucudun yüksekliğe alışması sağlanır.
  (bkz: dagcilik)
• vücudu yüksekteki düşük oksijen seviyelerine alıştırmaya aklimatizasyon denir.
• sadece ciğerinizin değil. vücudunuzun dış ve iç basıncın farklılıklarına karşı adaptasyon sürecine denir. deniz çok derine daldıktan sonra (10m ve aşağı) aniden çıkarsanız vurgun^* yersiniz. aynı zamanda evereste aniden çıkarsanız. düşük basınca alışık olmayan ciğerleriniz sizi nefes alamaz hale getirir. o yüzden evereste alışa alışa çıkılır aniden çıkılmaz. aslında ilk 3500 metreye kadar ciğerlerinizde pek sıkıntı olmaz. ondan sonra aklimitizasyon süreci başlar. ciğerleriniz daha hızlı nefes alıp vermeye başlar(oksien yetersizliğinden dolayı) ve ciğerleriniz gün geçtikçe adaptasyon geçirip hacmini genişletir. öyleki everestin tepesine çıktığınızda basınç 2/3 oranında azalır. bu da oksijenin 2/3 oranında azalması demektir aslında. önceden 3 oksijen atomu giriyorsa o an 1 oksijen atomu alırsınız vücudunuza. 5000km dn sonra her 100-200 metrede bir durup bir kaç gün veya bir kaç hafta dinlenmezseniz durumunuz kötüleşir ve ölürsünüz. yine aklimitizasyonla ilgili size birkaç bilgi vereyim. 16. yyda ispanyollar yerli inka imparatorluğuna saldırdılar. ancak ispanyolların kayıpları düşman saldırılarından çok yüksek rakımdan dolayı yaşadıkları hastalıklardan kaynaklandı. dağ hastalığı da denir bu hastalıklara. inkalar medeniyetlerini and dağlarının 4000m üzerinde kurmuşlardı ve düşük basınca alışıklardı. yapılan araştırmada yüksek rakımda doğan çocukların ciğerlerinin daha büyük ve daha gelişmiş olduğu görüldü. orada doğup ta sonradan deniz seviyesine götürülenler sorun yaşamıyorlardı. ancak bu sefer deniz seviyesine alıştıkları için tekrardan and dağlarına döndüklerinde az da olsa zorluk yaşıyorlardı. ancak diğer insanlar gibi zorlanmıyorlardı. bunun bir adaptasyon mu yoksa evrimsel bir süreç mi olduğu tartışılır.
  
  ha birde bolivya örneğini verelim. 2 tane başkenti var içlerinden birisi la paz. 3640m rakıma sahip la paz uluslararası futbol maçları oynanmaz. çünkü rakım çok yüksek ve futbolcuların neredeyse hepsi yüksek rakıma alışkın yani aklimitizasyon geçirmiş değiller.
  bu konuya ben daha çok uzatırım ama uzatmak istemiyorum.. ancak daha fazla araştırmak istiyorsanız. ingiliz genetikçi frances ashcroft'un yazmış olduğu yaşamın kıyısında adlı kitabı okuyun. çevirisini cahide ekiz yapmıştır. kitapta ilk uçan balonlarla çok yükseğe çıkıp neredeyse ölecek insanlardan, tutunda aniden derine inip çıkan balıkçı kızların(nasıl vurgun yemediklerini) vb bir çok olay anlatılır ve sırrı çözülür. hatta sıcaklık ve soğukluk gibi extrem koşullarla ilglide bölümler var arada zeburdan tanık gösterme yapmıştır.frances ashcroft
• vücudu yüksek dağlara alıştırmak.
• türkçe ismi irtifa hastalığı veya dağ hastalığı olan rahatsızlıktan korunmak için yapılan eylemler bütünüdür. vücudun muhtelif organ ve sistemlerinin çalışma basıncını ve oksşijen ihtiyacını irtifaya göre yeniden düzenlemesi için yapılmaktadır. mevcut iklime alışmak için ara yüksekliklerde duraklanarak ilerlenir. genelde ilk rahatsızlık hali 1 -2 gün içinde aklimatize olununca geçecektir. rahatsızlık devam ederse öncelikle bol bol sıvı alımalı, daha düşük irtifaya inilmeli ya da oksijenle zenginleştirilmiş çadırda uyuyarak alışmaya çalışılmalıdır.
  aslında bu irtifa hastalığı tüplü dalışta yüksek basınçtan kaynaklanan vurgun'un düşük basınçtaki versiyonu gibidir.
• genel olarak yükseltide kalınan süreye ve bazı bireysel özelliklere bağlı olmakla birlikte 2300 metreye kadar olan yükseklikler için 2 hafta kadar ve bundan sonraki her 610 metre yükseklik (4500 metreye kadar) için birer hafta daha uyum süresi gerekir. sporcu iseniz ve bu irtifalarda elde ettiğiniz fizyolojik özellikleri/değişiklikleri kullanmak istiyorsanız dönüşten yani inişten sonra yaklaşık 2 hafta içinde müsabakalara katılmış olmanız gerekir. yani irtifa antrenmanı yapalım, yok efendim takım kampını everest'te yapalım sonra da sezon boyu yardıralım olmuyor, bilginize.
• canlı bir organizmanın yeni bir çevreye alışma ya da o çevreye dayanıklı hale gelme süreci. .. (bkz: alışmak)
• (bkz: acclimatization)
• yüksek rakımda havada bulunan oksijen miktarının azalmasına bağlı olarak vücut, gerekli oksijeni ikame edebilmek için duruma tepki olarak solunum hızını ve derinliğini, kalp hızını, idrar miktarını artırarak alyuvar sayısını artırmaya çalışır. bu adaptif değişikliklere aklimatizasyon denir.
  
  yüksek irtifa tırmanacak olanlar tırmanış öncesi alkol ve sedatif ilaçları kullanmaktan kaçınmalı, mümkünse her 1000 m'de 1 gün geçirecek şekilde tırmanmalı, 3000 m'den sonra her 300 m'de bir gün dinlenerek tırmanışına devam etmelidir.