sandor petofi

• macar kurtulus savasi'nda ruslara karsi savasirken olmus sair. 1823-1849 yillari arasinda yasamis.
  
  ''bir düşünce bana acı veriyor'' siiri:
  
  bir düşünce bana acı veriyor:
  yatakta, yastıkların arasında ölmek.
  gizli bir böcek dişinin kemirdiği
  bir çiçek gibi yavaş yavaş solmak...
  boş bir odada bırakılmış
  bir mum gibi sessiz sedasız sönmek...
  böyle bir ölüm verme tanrım,
  bana böyle bir ölüm verme,
  yıldırımın vurup geçtiği,
  yahut fırtınanın kökünden söktüğü
  bir ağaç olayım.
  
  yeri göğü sarsan gök gürültüsünün
  tepeden vadiye yuvarladığı bir kaya olayım...
  bir gün bütün esir milletler
  boyunduruktan usanarak ortaya atılınca,
  kızarmış yüzlerle, al bayraklarla,
  bayraklarında ''dünya özgürlüğü'' parolasıyla;
  bunu haykırsınlar,
  haykırsınlar, doğudan batıya kadar
  istibdat onlarla çarpışsın...
  işte ben orada öleyim,
  o savaş alanında.
  genç kanım yüreğimden orada aksın,
  dudaklarımda sevinç dolu son sözüm çınlarken
  onu çelik şakırtıları,
  boru sesleri, top gürültüleri yutsun.
  soluyan küheylânlar kazanılmış zafere doğru dört nala koşarak
  cesedimi çiğneyip geçsinler.
  işte beni orada bıraksınlar, çiğneneyim.
  dağılmış kemiklerimi orada bir araya toplasınlar...
  yarın büyük bir gömme töreni gelince,
  orada vakur ve ağır yas müziği ile
  ve kara tüllerle sarılı bayraklarla
  kahramanları müşterek bir mezara koysunlar;
  onlar ki, ey dünya özgürlüğü, senin uğrunda öldüler.
  
  özgürlük ve sevmek,
  bu ikisi gerek bana!
  aşkım için, yaşamım
  feda olsun,
  özgürlük uğruna aşkım!
• sevi için veririm kellemi
  özgürlük için de sevimi
  demiş şair.
  sevi demek aşk demektir,bilmeyenler için.
• server tanilli'nin evladiyelik uygarlık tarihi'nde fransız devrimi bölümünün sonuna iliştirilen okuma parçasında karşımıza çıkar. şu cümlelerle yer bulur:
  
  "macarların milli şairi petöfi (1823-1849) yirmi altı yaşında ölmüştür. en güzel şiirleri arasında yurdunun tasvirleri de yer alır. vatan sevgisi, bu yurt tasvirlerinden başlar gibidir.
  1848 ihtilalleri macaristan'a da bulaşmıştı. macar vatanseverleri avusturya boyunduruğuna karşı ayaklanmışlardı. millet şarkısı adlı şiirini halkın önünde okuduğu zaman adeta kıyamet koptu. "kalk macar!" diyordu. "vatan seni çağırıyor. tam zamanıdır. ya şimdi, ya hiçbir zaman." sonra ant içiyordu: "macarların tanrısına ant içerim. ant içeriz ki artık esir olmak yok!" ama petöfi o kadar coşmuştu ki, "kralları asınız" diye şiir yazıyordu."
  
  ayrıca kendisini anlatan petöfi '73 adında bir de film olduğunu öğrenmiştim.
• macar edebiyatçı. 1823 yılında budapeşte'de doğdu. babası bir kasap çırağı, annesi bir hizmetçiydi. oldukça karışık bir öğrenim gördü. son okuduğu okuldan kaçarak bir tiyatro topluluğuna katıldı. babası tarafından tekrar eve getirildi. sonra askere yazıldı. hastalandı. tekrar tiyatro tutkusu başladı. bu sıralarda ilk şiirleri yayımlandı. tiyatroda başarısızlığa uğrayınca bütünüyle edebiyata yöneldi. halk sanatından kaynaklanmayı denedi. bir yandan latin, fransız, alman, ingiliz edebiyatından ve özellikle shakespeare'den etkilendi. 1789 devrimiyle ilgili pek çok şey okudu. birçok kereler aşık oldu. genç öncü devrimcilerin başına geçti. devrim için bütün halkın ayaklanması gerektiğine inanıyordu. bu olmayınca umutsuzluğa kapıldı. avusturya'ya karşı savaş başladığında orduya katıldı. 31 temmuz 1849 günü kayboldu ve cesedi bulunamadı.
  
  yirmialtı yaşında öldüğü zaman ardında bin beş yüz sayfalık bir uğraş bıraktı: şiirler, hikayeler, gezi yazıları, oyunlar, düz yazılar. macar şiiri denilince, yurt, sevgi, özgürlük, halk şairi olarak ilkin petöfi akla gelir.
• halit ziya'nın eski harfli bir metninde ön adı "aleksander" diye geçen şairdir.
• 1868'deki 15 mart ayaklanmasinda onemli bir yeri olmustur. yuksek yerlere cikip nutuklar atmistir.^*
• macar şair.
• sanki profiterolün isim babası gibi bir hali var bu adamın isminin, evet bir süredir çikolata krizleri geçiriyorum.
• gerçek adı alexander petrovictir. fakat daha macar görünebilmek için şiirlerinde petöfi sandor ismini kullanmıştır. orjinal adı nemzeti dal olan ulusal şarkı adlı şiirin yazarıdır. 1848 macar devriminin simgesi olan bu şiir bizimde birçok şairimize ilham kaynağı olmuştur. macaristan'ın hemen her köşesinde ismi verilmiş bir sokak, cadde ya da heykeline rastlayabilirsiniz.
• vaktinde şu şiirini görmüştüm, uzun uğraşlar sonucu, ancak ingilizcesini ve macarcasını, bulabildim:
  
  föltámadt a tenger
  
  föltámadott a tenger,
  a népek tengere;
  ijesztve eget-földet,
  szilaj hullámokat vet
  rémíto ereje.
  
  látjátok ezt a táncot?
  halljátok e zenét?
  akik még nem tudtátok,
  most megtanulhatjátok,
  hogyan mulat a nép.
  
  reng és üvölt a tenger,
  hánykódnak a hajók,
  sulyednek a pokolra,
  az árboc és vitorla
  megtörve, tépve lóg.
  
  tombold ki, te özönvíz,
  tombold ki magadat,
  mutasd mélységes medred,
  s dobáld a fellegekre
  boszült tajtékodat;
  
  jegyezd vele az égre
  örök tanúságúl:
  habár fölul a gálya,
  s alúl a víznek árja,
  
  ----------------------------------------------------
  
  the whole sea has revolted
  
  the whole sea has revolted,
  the nation in full spate
  has earth and heaven assaulted
  and over sea-walls vaulted
  with terror in its wake.
  
  see how she treads her measure?
  you hear her, as she peals?
  if you’ve not had the pleasure
  then watch her sons at leisure
  kicking up their heels.
  
  at nineteen to the dozen.
  great vessels roll about,
  and fall where she has risen
  to hell with mainmast, mizzen,
  and sails turned inside out.
  
  pound on, exhaust your passion
  batter at passion’s drum,
  expose your depths, the riven
  furies. and fling to heaven
  the filthy tidal scum.
  
  eternal heaven bear witness
  before all heaven’s fools:
  though ships bob on the surface
  and oceans run beneath us
  it is the water rules.