tire

• babaannemi, halalarımı ve amcalarımı görmek ve çocukluk anılarıma dönmek amacıyla yılın bir bayramında ne yapıp edip mutlak surette ziyaret ettiğim baba memleketimdir. şu an yaşadığım yerden izmir'e her gidişimde yolu uzatarak mutlak surette içinden, dolayısıyla çocukluk anılarımın arasından geçtiğim, çocukluğumun şirin ilçesidir.
  
  içinden her geçişimde; sabahtan akşama elde sapan kuş avladığım parklarını, kutsal bilip saygı duyduğum kumrularını, ter içinde tırmandığım çam; ceviz; incir ağaçlarını, suladığım pamuk tarlalarını, kış aylarında üşüyerek topladığım zeytin tanelerini, çırpılan susam kümelerinin altından kaçışan kemirgenleri, bostandaki karpuz göbeğinin eşşiz lezzetini, kendisine aşık olduğumdan habersiz olan ilk aşkımı, peşinden ilk aşk acısını yaşamamı, bir gazoz içebilmek için yedi takla attığım günleri, halının altına sakladığım elli kuruş harçlığım ile ikindi vakti geçecek dondurmacıyı bütün yaz beklediğim günleri, yaz geceleri avludaki divanda sırtüstü yatıp hayranlıkla yıldızları seyrederken mutlu bir yüz ifadesiyle uyuyakalmamı, altında uyuya kaldığım o yıldızların uyuduğumda bana yorgan olmasını, oluşturduğum çetemle bahçelerinden erik, mandalina, portakal, muşmula, nar arakladığım iki katlı, müstakil, mavi pancurlu güzel evleri ve her daim huzur bulduğum çocukluk yıllarımı hatırlarım, ki şahanedir.
  
  elbet hayali cihana değerdir.
• parantez içerisindeki iki tarih arasında yeraldığında "ömür" anlamına gelen işaret.
• -
• bi türküsü vardır, süper bi şekilde özetler tireyi
  
  söyleyeni , ismini bilmiyorum , sözler şöle :
  
  sen tireyi geecemin
  tak tak kebabı yeycemin
  sen tireyi geecemin
  tiri köftesi yeycemin
  
  toptepeye çıkıp ta
  tireyi hööle bakıp ta
  amaniin amaninn
  ne gıdağ güzee deycemin
  
  toptepeye çıkıp ta
  kuşbakışı bakıp ta
  amaniin amaniin
  ne gıdağ yeşil deycemin
  
  salı tiri bazarı
  çaaşılara inceemin
  ucuz tiri bazarı
  alış veriş etçeemin
  
  gaanın acıkıveediinde
  tak takçıyı gitçeemin
  tak tak kebabı yiycemin
  misler gibi kokuveriyo
  tak takçıya gitçeemin
  tak tak kebabı yiycemin
  
  tak tak tak tak taka taka tak tak tak tak kebabıığ
  bak bak bak yiyenlee ne gıdağ da şanslı
  tak tak tak tak taka taka tak tak tak tak kebabıığ
  bak bak bak yiyenlee genş deliganlı
  
  ana ana tireli
  şu güzel gız tireli
  tireli gı tireli
  tiriden evlenmeli
  hoşum gidiyo gari
  napıyon gı demeleri
  iyiyim gı demeleri
  hoşum gidiyo gari
  napıyon gı demeleri
  iyiyim gı demeleri
  
  gocuman kestanesi
  höölü höölü yemişleri
  meşhur o kestanesi
  hu gudağ hu gudağ yemişleri
  
  teriyağından yapılıyo tiremin şiş köftesi
  tiremizin köftesi
  üstünü yoğurt dökülüyo
  ne gıdağ güzel oluyo
  tiremin şiş köftesi
  
  tak tak tak tak taka taka tak tak tak tak kebabıığ
  bak bak bak yiyenlee ne gıdağ da şanslı
  tak tak tak tak taka taka tak tak tak tak kebabıığ
  bak bak bak yiyenlee genş deliganlı
  
  tireliyiz tireli
  efilee memleketli
  tireliyim tireli
  hey gidi gocu tireli
  
  4 eylül de alıveedik
  düşmanları govuveedik
  gurtaadık memleketi
  izmiri gada govuveedik
  düşmanı denize döküveedik
  gurtaadık memleketi
  
  ezan okunuveedi mi
  doluveeriyo camileri
  cuma vakti geedi mi
  sığmeyo camileri
  
  maşallah pek dindar
  tiremizin gençleri
  tiremin ahalisi
  
  maşallah pek dindar
  tiremizin gençleri
  tiremin ahalisi
  
  tak tak tak tak taka taka tak tak tak tak kebabıığ
  bak bak bak yiyenlee ne gıdağ da şanslı
  tak tak tak tak taka taka tak tak tak tak kebabıığ
  bak bak bak yiyenlee genş deliganlı
• kısa gözlem şansıma rağmen, denebilecek çok şey var tabii ki;
  pazarından bahsedilebilir mesela...
  salı günleri kasaba büyük bir pazar yerinden ibaret gibi.
  sadece salı gördüyseniz, çarşamba belki bulamazsınız neyin nerde olduğunu.
  ama ne pazar! o meyveler, sebzeler... herşey oyuncak gibi ve istanbulluları çıldırtacak kadar ucuz.
  bolluk ve bereket taşıyor pazardan. eğer tire'ye giden yolu arşınlarken etrafınızı saran bağlardan, tarlalardan anlamadıysanız, işte o pazarda biat edersiniz ki bereketlidir alabildiğine bu memleket.
  
  semerciler var ulan semerciler!
  yani şu dünyada, 2010 yılında, sadece ve sadece, atlara, eşeklere incik boncuk ve giyecek satarak yaşamını idame ettirebilen insanlar var! az mı bu?..
  
  keçeciler sonra...
  ''bunun değerini bilen, sanatından anlayan birkaç okumuş yazmış var ama, burdakilere göre hala keçecisin işte... köylü işi, pis kokulu keçe...'' diyor keçecinin biri.
  
  bir antikacı var, iki katlı. zekeriya bey. (bulursanız söyleyin, size karşı kahveden koruk şurubu ısmarlasın, pek nefis oluyor.) dükkanı da çok güzel. iki katlı. çukurcuma'daki pek çok antikacıyı cebinden çıkaracak kadar hoş bir toplama.
  
  ama herşeyden güzel olan; insanlar mutlu yahu bu kasabada!
  hem öyle turiste, misafire güleryüz gösterelimci, yalandan bir güleçlik falan da değil.
  iklim ılık, toprak münbit, daha ne işte dercesine bir memnuniyet havasındalar.
  kapı önünde oturan kadınlar acurun çekirdeksiz oluşunu bir bayram sevinciyle karşılayabiliyorlar mesela.
  
  tire, görülesiymiş, güzelmiş...
• camii bol bir belde olmakla beraber, belki muhafazakar ancak mutaassıb değildir. tire'li umumiyetle zevk-i selim sahibi, osmanlı meşreptir. evlerin terasları ya kanarya, güvercin besleyenlere; yahut da amatör çiçek sevdalılarıyla doludur.
  malum-u âliniz, rivayete göre, lale de avrupa'ya tire üzerinden yayılmıştır.
  ülkemizin başka kasabalarna nazaran çok daha iyi korunmuş olmakla beraber, bazı ufak tefek; fakat bir o kadar da vahim şehirleşme hataları da tüm bu güzellik içerisinde hemen gözünüze batar (yol genişletmek için bakır hana ait kemerli strüktür, tam da kemerin ortasından yıkılmış ve kemerin yarısı bir beton kolona dayandırılmıştır!)
  istasyona doğru giden cadde üzerinde ise 1950lerden kalma modern uslubun çok zarif ve karakteristik izlerini taşıyan müstakil evler görülmeye değerdir.
  her yaz top tepeden alkollü dönen bir akşamcının mobiletiyle bir virajı alamayıp, kaza yapması vaka-ı adiyeden olup, top tepe'den tire'nin panaromik görüntüsü etkileyicidir. ibn-i melek'in mezarı etkileyici olmasa da, hemen dibindeki melikşah türbesinin ölçeği çok insancıldır. ibn-i melek'in hemen yukarısındaki necip paşa kütüphanesi ise nadide el yazması koleksiyonuna sahiptir.
  gorgulu pastahanesi ise -tireliler'in rivayet ettiğine göre- izmir'den ve hatta istanbul'dan bile devamlı müşterisi olan bir işletme olup; tire'den kahrat'a doğru giderken, mezarlıktan bir 4 km. falan sonra sağ tarafta sırtlarda görülen küçük beyaz kubbeli yapı ise ali baba isimli bir bektaşi tekkesi olup, el'an ziyaretçisi ve müştemilatıyla bu geleneğini -gözlerden ırak- devam ettirmektedir.
  hulasas tire evliya çelebi'nin de buyurduğu gibi bir şehr-i muazzamdır.
• batı dillerindeki tiran (tyrant) sözcüğünün kökeni, bu şehrin eski adı olan tyrrha’dan gelmektedir.
• tireli bi arkadaşım 'yaşam tire'dedir. bu mezar taşlarının üzerinde bile yazar. mesela 1988-2008.' demişti. ^*
• 29 mart 2009 yerel seçimleri'nde belediye başkanlığına efsanevi öğretmenim tayfur çiçek'i -ikinci defa- layık görmüş ilçem. (bkz: kabak çiçeği dolması)
• günün birinde türkiye'de gastro turizm ciddiye alınırsa bu güzel kasaba önemli duraklardan biri olur. italya'daki gasto turizm kasabalarından farkı olduğunu düşünmüyorum. sucuk, bilimum girit otları, karadut reçeli, tire köftesi, menengiç, kabakçiçeği dolması ilk akla gelen lezzetler.